Inleiding

In de handelsoorlog die Donald Trump in 2018 ontketende bestookte hij met name China met steeds hogere importtarieven. Verhogingen die tot op de dag van vandaag gelden.

De prijsverhoging van Chinese goederen die dit teweeg bracht leidde weliswaar tot de bedoelde afname van importen uit China, waardoor het bilaterale handelstekort is gedaald, maar Amerikaanse aanbieders van goederen en diensten hebben daarvan nauwelijks geprofiteerd. En dat terwijl het toch de bedoeling van de handelsoorlog was dat Amerikanen meer spullen van eigen bodem zouden gaan kopen.

Het ene lagelonenland voor het andere

Het waren vooral andere lage lonenlanden die de plek van China innamen. Zij wisten hun export naar de VS fors op te voeren. Terwijl de Chinese uitvoer naar de VS tussen 2018 en 2023 met 140 miljard dollar afnam, wist Vietnam haar uitvoer naar de VS met 60 miljard dollar bijna te verdubbelen. Ook Maleisië, Indonesië en vooral Mexico hebben geprofiteerd van het terugdringen van de marktaandelen van China op Amerikaanse afzetmarkten. 

Net als aan de vooravond van de start van de handelsoorlog in 2017, komt nog steeds 12% van alle goederen en diensten die Amerikanen verbruiken uit het buitenland.

Per saldo zijn de VS niets opgeschoten, want net als aan de vooravond van de start van de handelsoorlog in 2017, komt nog steeds 12% van alle goederen en diensten die Amerikanen verbruiken uit het buitenland. Het handelstekort is sinds 2017 zelfs opgelopen, omdat de Amerikaanse exporten achtergebleven zijn bij de ontwikkeling van de importen.

Andere aanpak

Trump wil het deze keer dan ook anders aanpakken, als hij het opnieuw voor het zeggen krijgt. In zijn campagne heeft hij aangekondigd dat hij deze keer álle landen gaat confronteren met een verhoging van de importtarieven van 10 procentpunt. Uitzonderingen daargelaten moet die verhoging voor álle producten gaan gelden.

Aannemende dat een tariefsverhoging van 10%-procentpunt genoeg is om de Amerikaanse gebruiker voortaan producten van Amerikaanse bedrijven te laten kopen, zou deze aanpak er wél toe kunnen leiden dat de importen afnemen, de productie in Amerika toeneemt en het totale handelstekort van de VS daalt. Zo kan Trump zijn handelsoorlog alsnog ‘winnen’

Trumps definitie van winnen

Trump heeft overigens zijn eigen definitie van ‘winnen’. Bij handelsoorlogen zijn er per saldo namelijk alleen verliezers. Het land dat getroffen wordt door Trumps hogere invoertarieven lijdt welvaartsverlies, omdat het minder verdient aan  exporten naar de VS. Ook de VS gaan erop achteruit. Weliswaar neemt de Amerikaanse productie toe ter vervanging van de importen, maar daar staat tegenover dat Amerikaanse consumenten worden opgezadeld met duurdere goederen, wat hun koopkracht aantast. Dat is op den duur slecht voor de omvang van de Amerikaanse economie en de werkgelegenheid.

In zijn campagne heeft hij aangekondigd dat hij deze keer álle landen gaat confronteren met een verhoging van de importtarieven van 10 procentpunt.

Bovendien leidt het instellen van hogere importtarieven door de VS meestal tot soortgelijke tegenmaatregelen van de landen waar de VS handel mee drijven. Gevolg; de Amerikaanse export daalt. Alles bij elkaar levert een handelsoorlog ook voor de VS welvaartsverlies op. Trump gaat het vooral om de banen in de ‘oude’ industrie en als die toenemen, heeft de handelsoorlog in zijn ogen voor de VS winst opgeleverd.

Enige ervaring heeft Trump overigens al met deze aanpak en hij voelt zich door deze ervaring gesterkt. In zijn eerste termijn als president presenteerde hij in 2018 immers voor alle landen een verhoging van de importtarieven op staal en aluminium. Het werkte. In het jaar na de invoering daalde de staalimport met 15% en nam de productie van Amerikaanse staal- en aluminiumbedrijven voor binnenlands gebruik toe. Met andere woorden, de Amerikaanse staalindustrie won op de Amerikaanse afzetmarkt marktaandeel ten koste van buitenlandse leveranciers. De werkgelegenheid bij de Amerikaanse staalbedrijven groeide dan ook bovengemiddeld, zo laat onderzoek zien dat ik in 2020 met mijn ex-collega James Knightley deed. Dus, tenzij de Amerikaanse export meer afneemt dan de import, zal het handelstekort in theorie dalen als Trump een verhoogd importtarief voor álle product uit alle landen invoert.

Om dit werkelijkheid te laten worden zullen Amerikaanse bedrijven voldoende personeel moeten hebben om de extra vraag naar hun producten en diensten te kunnen voortbrengen. Dat hangt onder andere af van de conjunctuur. Op dit moment lijkt de Amerikaanse economie een zachte landing te gaan maken en ligt de werkloosheid nog dicht in de buurt van het historische laagtepunt. Als dat nog zo is tijdens de volgende regeringsperiode (2025 en verder), dan zal invoering van Trumps geplande verhoging van de importtarieven er in eerste instantie slechts toe leiden dat Amerikaanse bedrijven meer “nee” moeten verkopen. Ze zullen pogen personeel uit andere sectoren los te weken, wat meestal gepaard gaat met opwaartse druk op de lonen, waarmee het concurrentievoordeel al snel weer verdwijnt. Als de Amerikaanse economie minder voorspoedig gaat draaien, dan is personeel makkelijker te vinden en zal Trump eindelijk de door hem zo begeerde daling van het handelstekort gaan meemaken.

Wereld kan Trump lesje leren, maar zal dat niet doen

Als de rest van de wereld gezamenlijk optrekt zijn ze sterk genoeg om de VS te ‘’verslaan’’ in een handelsoorlog. Volgens Trump heeft een land dat een handelsoverschot met de VS heeft het meest te verliezen als de onderlinge handel door een handelsoorlog volledig stil komt te liggen. Als de VS en, in reactie daarop, al haar handelspartners hun importtarieven dusdanig verhogen dat de wederzijdse importen en exporten geheel verdrongen worden door binnenlandse productie, verliezen de VS 2100 miljard dollar aan exportinkomsten, terwijl de rest van de wereld 3400 miljard dollar aan exportinkomsten misloopt. Gemeten in dollars verliest Amerika dus minder aan exportinkomsten dan de rest van de wereld. Dit is de rekensom die Trump en de zijnen wellicht in hun hoofd hebben als ze weer eens roepen dat handelsoorlogen makkelijk te winnen zijn.

Gemeten in dollars verliest Amerika dus minder aan exportinkomsten dan de rest van de wereld. Dit is de rekensom die Trump en de zijnen wellicht in hun hoofd hebben als ze weer eens roepen dat handelsoorlogen makkelijk te winnen zijn. Maar daarbij wordt wel iets over het hoofd gezien.

Maar daarbij wordt wel iets over het hoofd gezien. De 2100 miljard misgelopen exportinkomsten voor de VS is als percentage van het Amerikaanse nationale inkomen 8%. Dat is veel grotere schadepost dan de wegvallende inkomsten voor de rest van de wereld. Als die hun inkomsten van hun uitvoer naar de VS volledig zouden zien opdrogen kost hen dat dus 3400 miljard dollar. Dat is ‘slechts’ 4% van hun ‘gezamenlijk ‘nationale’ inkomen.

Met andere woorden, de rest van de wereld kan een handelsoorlog van Trump ‘winnen’, maar dan moeten ze wel samenwerken en hun importtarieven net zoveel verhogen als Trump dat gaat doen. De economische pijn die dat oplevert kan Trump op den duur dusdanig prikkelen dat hij zijn tariefverhogingen terugdraait.

De kans dat de rest van de wereld gezamenlijk ten strijde trekt om Trump economisch dusdanig pijn te doen dat hij zich gedwongen voelt om zijn tariefsverhogingen terug te draaien, is klein. In de relatie met de VS spelen immers ook heel veel andere zaken een rol.

Kunt u zich voorstellen dat landen als Israël, Taiwan en Saudi Arabië de politieke en/of financiële steun van de VS in de waagschaal zullen gooien door Trump boos te maken met scherpe tegenmaatregelen in de onderlinge handel? Ook de NAVO-landen zullen, uit angst dat de VS zich uit de bondgenootschap terugtrekt, wel twee keer nadenken voordat ze gaan samenspannen tegen de VS.

De kans is groot dat Trump geen gesloten front tegenover zich zal treffen als hij zijn handelsoorlog nieuw leven inblaast. Een herhaling van het proces dat ontstond na Trumps eerdere strafheffing op de import van staal en aluminium, zal zich dan waarschijnlijk voordoen. Tegenover bijna alle individuele landen zijn de VS economisch de bovenliggende partij. Om van de heffingen af te komen zullen landen aan Trumps eis, betere onderlinge handelsvoorwaarden voor de VS, proberen te voldoen. Het jammerlijke resultaat zullen talloze langdurende inefficiënte verschuivingen van productielocaties zijn die een welvaartsverlies opleveren voor de rest van de wereld én voor de VS zelf.