Effect van rentebeleid op inflatie

Het zou mooi zijn als eenduidig kon worden vastgesteld welk gewicht aan het rentebeleid van de ECB kan worden toegekend in het bereiken van de inflatiedoelstelling. Slechts enkele jaren geleden bleek het met een negatieve beleidsrente van 0,5% en met opkoopprogramma’s van obligaties (QUE) lange tijd onmogelijk de inflatie tot 2% te laten stijgen. Nu valt het op dat de inflatie precies de ontwikkeling volgt van de belangrijkste veroorzakers van de inflatie, de internationale energie- en grondstoffenprijzen en de internationale vervoerskosten. De energie- en grondstoffenprijzen en internationale vervoersprijzen komen tot stand op de wereldmarkt, worden in dollars genoteerd en onttrekken zich daarmee aan het Europese, aan de euro gebonden, rentebeleid van de ECB.

Inmiddels is de fase aangebroken dat de doorwerking van de aanvankelijke inflatieveroorzakers in de prijzen van andere sectoren, en de daaropvolgende loonsverhogingen, het inflatiebeeld domineren. Remmende effecten van de huidige hoge rente vallen daarbij moeilijk te kwantificeren, behalve in sectoren die sterk van bankfinanciering afhankelijk zijn zoals de bouwnijverheid. Die sector lijkt de voornaamste belanghebbende te zijn in een spoedige daling van de rente.

Loonsverhogingen voorspellen niet veel goeds

De hoge loonstijgingen die in recente cao’s zijn overeengekomen, ter compensatie van achterstallige prijscompensatie, beloven niet veel goeds voor het halen van de laatste tienden die nog te gaan zijn om het 2% inflatiedoel te halen. De recent gesloten cao’s zien op een belangrijk deel van het Nederlandse bedrijfsleven en kunnen daarom nog een duidelijke impact op de inflatie hebben, omdat de loonstijgingen uitstijgen boven de te verwachten stijging van de productiviteit. Enige afvlakking van deze loonstijgingen is gelukkig inmiddels te zien. Kostenbezuinigingen zullen echter een slechts beperkte buffer tegen prijsstijgingen kunnen bieden. Dit maakt het niet denkbeeldig dat de rente in juni niet naar beneden zal worden bijgesteld, omdat de inflatie nog te hardnekkig boven de 2% blijft steken.

Met een dergelijke faciliteit doorbreekt DNB haar brede monetaire beleid en begeeft zij zich op het terrein van bevordering van één specifieke sector. Dat is een ingrijpende keuze, maar gelet op het grote sociale belang van de woningbouw lijkt dit passend. 

Handhaving onlogisch

Omdat de invloed van de rente op het verloop van de inflatie lastig kwantificeerbaar blijkt is lijkt handhaving van de hoge rente onlogisch. Er kleeft namelijk wel een duidelijk nadeel aan de hoge rente, namelijk het afkoelende effect ervan op investeringen. De ECB bepaalt de korte rente, maar de praktijk leert dat deze sterk doorwerkt in de lange rente. Een verhoging van de korte rente met een kwart procent heeft een doorwerking op de rente van een meerjarige lening van in totaal meerdere procenten. De kosten van voorziene investeringsprojecten worden daardoor direct aanzienlijk hoger, waardoor deze mogelijk niet meer rendabel zijn. Het investerende bedrijfsleven heeft er alle belang bij dat de korte rente zo spoedig mogelijk naar beneden gaat. Zij betalen de prijs van een nogal eenzijdig gevolg van monetair beleid en dat kan sociaal ongewenste consequenties met zich mee kan brengen.

Woningbouw bevorderen

Mocht de ECB een renteverlaging in juni nog te vroeg vinden, dan zou vanwege de sociale consequenties de woningbouw geholpen kunnen worden met een speciale herfinancieringsfaciliteit die DNB aan de Nederlandse banken ter beschikking stelt tegen een gereduceerde rente  (bijvoorbeeld 2% lager dan de ECB voorschotrente). Dit stelt banken in staat de nieuwbouw van woningen te financieren tegen een lagere rente. De nieuwbouw van woningen zou door zo’n korting een flinke stimulans kunnen krijgen. De faciliteit zou een vooraf vastgestelde looptijd -bijvoorbeeld twee jaar - moeten krijgen en moeten openstaan voor kredietverlening aan alle in Nederland werkzame bouwbedrijven en projectontwikkelaars, voor alleen nieuwe (woningbouw)projecten.

Met een dergelijke faciliteit doorbreekt DNB natuurlijk haar brede monetaire beleid en begeeft zij zich op het terrein van bevordering van één specifieke sector. Dat is een ingrijpende keuze, maar gelet op het grote sociale belang van de woningbouw lijkt dit passend. Een “verklaring van geen bezwaar” van de ECB zou moeten worden verkregen om te bevestigen dat een dergelijke kortingsfaciliteit in één sector in één land het algemene rentebeleid in Europa niet doorkruist. De Brusselse mededingingsautoriteit zou mogelijk wel vragen hebben (die mijns inziens te beantwoorden zijn).