Discussie in de krant

“Wie miljardair is, is in Nederland nog beter af dan in het ongelijkheidsmekka van de Verenigde Staten” schreef Rik Rutten in de NRC van 23 oktober 2023. "De allerrijksten in Nederland betalen soms maar 20 procent belasting over hun inkomsten, de helft van wat de doorsnee Nederlandse belastingbetaler betaalt" zo leest hij in een internationaal rapport over belastingontwijking. Hoe doen die allerrijksten dat? "Door slim te schuiven met hun inkomsten uit winsten en aandelen".

Roel Janssen is minder vaag in dezelfde krant (27 oktober 2023). Hij wijst erop dat ondernemers "aanzienlijke belastingbesparingen" bereiken door hun onderneming aan te houden in een bv. Hij vergelijkt het hoogste inkomstenbelastingtarief van 31% voor box 2 (voor o.a. dividend betaald op aandelenbelangen van 5% of meer in zo'n bv) met het hoogste tarief voor werknemers van 49.5% in box 1. Het is aanleiding voor Frans Timmermans om in het RTL-verkiezingsdebat te roepen dat  de belasting op winsten van bedrijven omhoog moet, net als die op "mensen met kapitaal”. Helaas is het geschetste beeld onvolledig.

Hoe zit het nu?

Winsten behaald in een bv worden eerst belast met vennootschapsbelasting. Het tarief over de eerste €200.000 aan winst bedraagt 19%, daarboven is het 25.8%. Wordt de winst - na aftrek van vennootschapsbelasting - aan een grootaandeelhouder uitgedeeld, dan wordt daarover nog eens 26.9% geheven. De totale belastingdruk over de uitgekeerde winst komt daarmee op 41% respectievelijk 46%. Na een recent door de Tweede Kamer aangenomen wijziging van de heffing over winstuitkeringen in 2024 varieert de totale druk vanaf dat jaar van 39% tot 50%.

Sterker nog: de tarieven in box 2 zijn juist lager dan die in box 1 omdat de wetgever rekening wilde houden met het feit dat over uitgedeelde winsten dubbel wordt geheven.

De stelling van Rutten dat de allerrijksten soms maar 20% betalen gaat voorbij aan de heffing bij de uitdeling van de behaalde winst. De vergelijking van Janssen van het tarief in Box 2 met dat van Box 1 mist het feit dat eerst vennootschapsbelasting wordt geheven over de winst waaruit het dividend in Box 2 wordt betaald. Sterker nog: de tarieven in box 2 zijn juist lager dan die in box 1 omdat de wetgever rekening wilde houden met het feit dat over uitgedeelde winsten dubbel wordt geheven. (Vgl. Sijbren Cnossen, “Box 3: De tweevoudige dubbele belasting van Van Rij”, Me Judice, 7 november 2023.)

Achterliggend onderzoek

Rutten beroept zich voor zijn claim op het "Global Tax Evasion Report 2024", een onderzoek gefinancierd door de EU. In dat onderzoek worden schattingen gemaakt van het effectieve belastingtarief op inkomensdecielen en op dat van miljardairs, uitgaande van het macro-data (nationaal inkomen) en van "extrapolaties". Voor Nederland beroept men zich op "Inequality and Redistribution in the Netherlands", een "discussion paper" van het Centraal Planbureau uit 2022 (met gegevens uit 2018). Daarin worden ingehouden winsten van bedrijven als inkomen toegerekend aan de aandeelhouders, evenals de vennootschapsbelasting over die winsten, maar niet de belasting die zij bij latere daadwerkelijke uitkering over de ontvangen dividenden verschuldigd zullen zijn. Deze "momentopname" wordt door het CPB zelf als een beperking van het onderzoek erkend. In het Financiële Dagblad noemt emeritus hoogleraar Leo Stevens het negeren van de fiscale claim op de winstreserve "verdoezelen" (Stevens, Statistiek en aannames verdoezelen zicht op herverdeling van inkomens, FD 28 april 2022).

Kretologie als “De gemiddelde Nederlandse rijkaard betaalt inmiddels minder dan 20 procent belasting over zijn inkomen” (Volkskrant Commentaar, 23 oktober 2023) doet het goed in verkiezingstijd. Maar het is net zo kortzichtig als te zeggen dat werknemers niet worden belast over hun aandeel in de €1.400 miljard die pensioenfondsen voor hen beheren. In de handen van die fondsen worden de inkomsten uit dat vermogen zelfs in het geheel niet belast. Maar bij uitkering gelden de normale tarieven van de inkomstenbelasting. Een werknemer die die belasting negeert houdt zichzelf voor de gek. Net zoals het onderzoeksrapport ons voor de gek houdt door te beweren dat de hoogste inkomensgenieters in Nederland gemiddeld niet meer dan 20% belasting betalen.