Om via hoogwaardige kennis onze talenten en natuurlijke bronnen beter in te kunnen zetten ten gunste van de maatschappij, wil de overheid dat Nederland tot de top 5 kenniseconomieën behoort. Nederlandse universiteiten dienen hierbij een belangrijke rol te spelen. Recentelijk suggereerde de Commissie Veerman dat Nederland kan leren van het Californische universiteitssysteem. Wat maakt dat het zogeheten University of California (UC) System, met campussen in steden als Berkeley, Los Angeles, San Diego en San Francisco, een mooi voorbeeld is van hoe de kenniseconomie gediend kan worden?

De econoom Nathan Rosenberg schreef dat om Amerikaanse universiteiten te begrijpen, je ze moet zien als instituten die alert inspelen op de economische behoefte van hun lokale omgeving. Hij stelt dat ze intens concurreren, met elkaar en de maatschappij verbonden zijn en ook nog eens sterk gedecentraliseerd zijn. De Californische universiteiten voldoen perfect aan dit beeld.

Concurrentie om talent: selectie van studenten en wetenschappers

Californische universiteiten strijden met elkaar om de meest gemotiveerde studenten en wetenschappers. Concurrentie om studenten vindt plaats middels curriculumontwikkeling, rankings van universiteiten, kansen op de arbeidsmarkt en middels het toekennen van studiebeurzen.

Amerikaanse wetenschappers zijn zeer mobiel en bereid te verhuizen over afstanden van duizenden kilometers. Door concurrentie en hoge arbeidsmobiliteit is de markt voor wetenschappers transparant en zijn arbeidsvoorwaarden aantrekkelijk. Deze situatie nodigt aspirant topwetenschappers uit om te promoveren (een zware investering van 4 jaar) en om in de VS te werken aan de productie en verspreiding van kennis. Mede door selectie van de meest gemotiveerde professoren en studenten hebben de UC’s een historie van baanbrekend onderwijs, onderzoek, en specialisatie op het gebied van vele nieuwe technologieën: UC San Diego en UC Irvine op het gebied van telecommunicatie, UCLA en UC Santa Barbara op het gebied van nanotechnologie, UC Berkeley en UC San Francisco op het gebied van biotechnologie. Nederlandse universiteiten daarentegen lijken vooral te concurreren om aantallen studenten. Dit draagt niet bij aan de ontwikkeling van een kenniseconomie en verleidt universiteiten tot overmatig studieaanbod, om zo voor elk wat wils te hebben.

Verbondenheid met de maatschappij

Californische universiteiten zijn op diverse productieve manieren verbonden met hun achterland en met de lokale economie. Zo heeft UC Davis een 130-jarige historie van onderzoek naar het cultiveren van druiven en maken van wijn. Deze kennisproductie heeft van Napa Valley in Californië een wereldproducent van wijnen gemaakt. De Californische universiteiten (en Amerikaanse universiteiten in het algemeen) beheren de informatie van een groot netwerk van alumni die zeer betrokken zijn bij de reputatie van hun alma mater. Alumni vertolken een voorbeeldrol voor toekomstige studenten, en vormen een bron van contacten en inkomsten. Er zijn carrièrecentra op hun campussen waar werkgevers naar toe komen om studenten te interviewen. Deze centra houden tevens contacten met werkgevers actueel en bieden ook vaak directe terugkoppeling over de effectiviteit van het curriculum. De universiteiten spelen een vitale rol in nascholing van lokale professionals, met kortlopende programma’s die passen binnen het voorstel voor “leven lang leren” in het rapport Veerman. Dit is een bron van inkomsten, contacten, en informatie over de arbeidsmarkt. En tot slot voeren de universiteiten contractonderzoek uit voor lokale overheden en het lokale bedrijfsleven: UC Berkeley beheert het Los Alamos National Laboratory en voert grote onderzoeksprojecten uit voor diverse ministeries.

Binnen het veelal Europese beeld van de universiteit als producent van zuivere wetenschap zijn economische banden met de maatschappij niet altijd logisch. Ze worden misschien zelfs als niet-productief gezien. Californische universiteitsbestuurders daarentegen zien de universiteit juist als onderdeel van hun kenniseconomie en vinden het passend om zulke contacten breed aan te gaan. Het mooie van deze benadering is dat dit zich terugbetaalt.

Decentralisatie

Amerikaanse universiteiten - en de Californische universiteiten zijn geen uitzondering - hebben een decentraal onderwijs- en onderzoekssysteem dat voorziet in een duidelijke en stabiele werkomgeving met weinig organisatorische veranderingen. Deze decentrale structuur en een positieve houding ten aanzien van ondernemerschap stellen universiteiten in staat vroeg in te stappen in nieuwe kennisgebieden.

De structuur van het universiteitssysteem is ook stabiel. Behalve in budgettaire zin hebben de Californische overheden weinig inbreng over hoe de wetenschap en het onderwijs er gestalte krijgen. Om een voorbeeld te geven, de UC’s worden bestuurd door een raad van regenten waarin de staat Californië slechts een minderheidszetel heeft. Dit ligt sinds 1878 vast in de Californische Grondwet, om “de universiteit te beschermen tegen de veranderende politieke winden”.

Uit de organisatieliteratuur blijkt dat verandering en ontwikkeling van een goed werkende praktijk vaak veel tijd kost. Een belangrijke kracht van het Amerikaanse (en Californische) systeem is dat de langzaam verworven efficiëntie van het bestaande systeem niet opgeofferd wordt aan de invoering van een nieuw systeem.

De universiteit en de kenniseconomie

Het Californische universiteitssysteem heeft ertoe bijgedragen dat de staat Californië in een relatief korte tijd een mondiale uitblinker is geworden in hoogwaardige informatie-, bio-, telecommunicatie-, nano-, energie-, en agrarische technologie. De UC’s zoals UCLA en UC Berkeley gedragen zich meer marktgericht en commercieel dan hun Nederlandse evenbeelden. Dit lijkt niet op gespannen voet te staan met pure wetenschap. De vier UC’s, genoemd in het begin van dit artikel, staan allemaal in de top 20 van de Shanghai mondiale ranking van universiteiten. De UC’s onderscheiden zich verder positief op het gebied van studentenevaluaties en toppublicaties. Op UC Berkeley werken acht Nobel laureaten, waarvan Oliver Williamson voor economen de bekendste is.

Zelfde overheidsbijdrage, meer budget

Hoe worden de universiteiten van Californië gefinancierd en laat die methode zich vergelijken met de Nederlandse financiering van universiteiten? De UC’s hebben evenveel studenten als de Nederlandse universiteiten tezamen. De totale baten de Nederlandse universiteiten komen bij optelling van hun jaarverslagen uit op een bestedingsruimte van 5,8 miljard euro. Daarvan betaalt de Nederlandse overheid 3,5 miljard euro (60%), 0,5 miljard (8%) komt van college- en lesgelden, 1,4 miljard (24%) van derde geldstromen en de rest (8%) komt uit overige baten.

De UC’s krijgen jaarlijks 3,3 miljard dollar van de staat Californië. Echter, hun totaal budget is fors hoger (zelfs met de huidige koers van de dollar): 14,7 miljard dollar. De grote verschillen met Nederland zijn meer inkomsten uit onderzoek en valorisatie (3,7 miljard, 25%) en uit exploitatie van “leven-lang-leren” initiatieven (3,5 miljard, 24%). Tevens dragen (ex) studenten bij via collegegelden (1,6 miljard, 11%) en schenkingen (1,5 miljard, 10%).

Deze middelen komen niet alleen ten goede aan “economisch belangrijke” studieprogramma’s, zoals techniek en management, maar voeden juist cultuur en pure wetenschap. De faculteiten Theater & film en muziek op UCLA zijn gereputeerde faculteiten. Bij wiskunde en sterrenkunde werken zowel winnaars van de zeer prestigieuze MacArthur “Genius” Awards als winnaars van de Fields Medal (de belangrijkste wetenschapsprijs in wiskunde).

Conclusie

Door concurrentie om talent verkrijgen de Californische universiteiten de beste wetenschappers en studenten voor het produceren en doorgeven van nieuwe kennis. De verbondenheid met de maatschappij maakt dat deze kennis sneller op waarde wordt geschat. Decentralisatie geeft de slagkracht om vroeg te specialiseren in nieuwe hoogwaardige kennis, op een tijdstip dat wetenschappelijke en economische reputaties nog moeten worden gebouwd.

De Commissie Veerman stelt in haar rapport een goed voorbeeld met de Californische universiteiten. Een dergelijk systeem kan in Nederland ook werken. De overheid moet dan niet bezuinigen op het universitair onderwijs, maar juist meer 3de geldstromen en “leven lang leren” activiteiten stimuleren. De structuur van het universitair onderwijs moet ook minder onderhevig zijn aan de goedbedoelde ideeën van een zittend kabinet en in plaats daarvan duurzaam en decentraal worden bepaald door een vertegenwoordiging van de universiteiten zelf, (ex)studenten, de overheid, en werkgevers.: Keoki Seu, Flickr, Toelichting

:

Dit artikel kan worden overgenomen met bronvermelding. Toezending van bewijsexemplaren wordt op prijs gesteld. © Me Judice.