Kappen met kunstgras

Recent is de discussie over kunstgras weer opgelaaid, toen 100 toonaangevende personen uit de vaderlandse voetballerij met het manifest ‘Kappen met Kunstgras’ kwamen (Algemeen Dagblad, zaterdag 19 augustus 2017). De 100 Voetbal-VIPs voeren een reeks van argumenten tegen kunstgras aan. In de eerste plaats vinden zij de aanwezigheid van kunstgrasvelden in de eredivisie erg schadelijk voor de beeldvorming van het Nederlandse voetbal in de rest van de wereld. Bovendien leidt kunstgras tot een ander type spel, door sommige waarnemers wel aangeduid als veredeld zaalvoetbal. Daarnaast impliceert het competitievervalsing, omdat de omstandigheden van wedstrijd tot wedstrijd principieel kunnen verschillen. Bovendien lijdt de concurrentiepositie van Nederlandse clubs op de wereldwijde markt voor voetballers hierdoor schade: veel van de betere spelers zijn huiverig om een aantal wedstrijden op kunstgras te moeten afwerken. Door de relatief lage salarissen hebben de eredivisieclubs het toch al moeilijk om capabele krachten aan te trekken. Ook veel van de huidige eredivisiespelers zijn niet bijster gecharmeerd van kunstgras, onder andere vanwege het vermeend hogere blessurerisico. Ten slotte betogen de honderd prominenten dat in vrijwel geen enkele topcompetitie op kunstgras wordt gespeeld.

Extra thuisvoordeel?

Afgezien van beeldvorming en voorkeuren is een belangrijke vraag of clubs met een kunstgrasveld een extra thuisvoordeel hebben. In een recente studie van Velema (2015) waarin o.a. eredivisiewedstrijden 2005-2006 tot en met seizoen 2014-2015 worden geanalyseerd wordt geconcludeerd dat dit niet het geval is. Eerder hebben wij verkennend onderzoek gedaan naar de effecten van kunstgras waarbij we voor wat betreft de eredivisie vier clubs (Excelsior, Volendoma, PEC Zwolle en Cambuur) hebben bekeken die tot en met seizoen 2013-2014 tezamen zes seizoenen op kunstgras speelden en 10 seizoenen op natuurgras (Van Ours en Van Tuijl, 2015). Ook wij trokken toen de conclusie dat er van een extra thuisvoordeel vanwege kunstgras geen sprake is (zie ook De Hoog (2015, 2017).

De afgelopen seizoenen is het aantal eredivisieclubs met kunstgras sterk toegenomen. Dat geeft meer onderzoeksmogelijkheden. Om het effect van kunstgras op eredivisiewedstrijden opnieuw te onderzoeken gebruiken we informatie over de laatste drie seizoenen eredivisie waarin in elk seizoen zes clubs op kunstgras speelden en 12 clubs op natuurgras. We gebruiken ook een andere methode om het effect van kunstgras te bepalen. Tabel 1 geeft een overzicht van karakteristieken van de 918 wedstrijden die in de afgelopen drie seizoenen zijn gespeeld.

Tabel 1: Doelpunten, punten en verwachte punten per wedstrijd onderscheiden naar categorie in de eredivisie (seizoenen 2014-2015 tot en met 2016-2017)

Bron: www.football-data.co.uk. Verwachte punten berekend met behulp van William Hill bookmaker data.

Schatting thuisvoordeel

Met behulp van deze tabel kunnen we een inschatting geven van de effecten van kunstgras op wedstrijdresultaten. De redenering is als volgt. Indien we alle wedstrijden bekijken tussen twee clubs die beide op natuurgras spelen dan worden er gemiddeld over de drie seizoenen per wedstrijd 1,63 doelpunten gescoord door de thuisploeg en 1,42 door de uitspelende ploeg. Het saldo van 0,21 doelpunten kan worden toegeschreven aan het thuisvoordeel, want gemiddeld gezien zijn thuisspelende en uitspelende clubs even sterk. Bekijken we echter wedstrijden tussen clubs die op kunstgras spelen en clubs die op natuurgras spelen dan ontstaat er een ander beeld. Indien de natuurgrasclub thuis speelt dan is het positieve saldo 1,16 doelpunt. Dit is op zich niet verwonderlijk want gemiddeld gezien zijn de thuisspelende clubs (denk aan Ajax, PSV, Feyenoord met hun natuurgrasmat) sterker dan de uitspelende clubs. Wanneer de clubs met kunstgras thuisspelen is het doelsaldo -0,21. Weer niet verwonderlijk want nu zijn de uitspelende clubs gemiddeld gezien sterker. Kunstgras speelt echter ook een rol. Het doelsaldo van 1,16 ontstaat door het thuisvoordeel van de natuurgrasclub én door het krachtsverschil tussen de twee type clubs. Het doelsaldo van -0,21 ontstaat door het thuisvoordeel van de kunstgrasclub en het krachtsverschil tussen de twee type clubs. Als beide saldo’s bij elkaar optellen vallen de krachtsverschillen weg en blijft over het thuisvoordeel van de natuurgrasclub plus het thuisvoordeel van de kunstgrasclub. Bij elkaar is dit 1,16-0,21=0,95. Uit de wedstrijden van de natuurgrasclubs weten we dat hun thuisvoordeel 0,21 bedraagt. Dus is het thuisvoordeel van de kunstgrasclub 0,95-0,21=0,74. Als we hier het reguliere thuisvoordeel vanaf halen blijft over het extra voordeel van het spelen op kunstgras ten opzichte van natuurgras van 0,74-0,21=0,53.

Als we deze berekeningen in een regressiemodel [1] gieten kunnen we ook bepalen hoe nauwkeurig de 0,53 geschat wordt. Dan blijkt dat het kunstgrasvoordeel significant van 0 verschilt op een 5%-niveau. Tabel 2 laat ook de uitkomsten zien wanneer we de analyses per seizoen doen.

Tabel 2: Extra thuisvoordeel spelen op kunstgras in de eredivisie

Noot: tussen haakjes standaardfouten; ** (*) significant op 5% (10)% niveau

Dan vinden we voor de afzonderlijke seizoenen vergelijkbare effecten qua omvang die echter niet significant van nul verschillen. Dat de resultaten per seizoen onnauwkeuriger geschat worden verbaast ons niet omdat toeval in het voetbal een grote rol speelt. Pas bij een groot aantal wedstrijden – in ons voorbeeld dus drie seizoenen – kan het effect nauwkeurig worden geschat.

In de tabellen wordt ook informatie gegeven over het extra thuisvoordeel voor clubs met kunstgrasvelden als we kijken naar het saldo thuis-uit in termen van het aantal punten. De resultaten veranderen hier niet sterk door. Gemiddeld gezien is er een extra thuisvoordeel voor clubs met een kunstgrasmat van 0,60 punt.

Bookmakers negeren thuisvoordeel

Tot slot hebben we gekeken naar het aantal verwachte punten berekend op basis van bookmakers’ quoteringen. Om te illustreren hoe het verwachte aantal punten wordt berekend nemen we als voorbeeld de thuiswedstrijd van Feyenoord tegen Heracles Almelo op 14 mei 2017. Bij de bookmaker William Hill waren de noteringen: 1,18 bij winst van Feyenoord, 7 bij een gelijkspel en 11 bij een zege van Heracles Almelo. Uit deze noteringen resulteert een kans van 78,4 procent op een overwinning van Feyenoord, van 13,2 procent op een gelijkspel en van 8,4 procent op een zege van Heracles Almelo. Het verwachte aantal punten voor Feyenoord is dus gelijk aan 2,48. Voor Heracles Almelo is het verwachte aantal punten gelijk aan 0,38. Zo hebben we voor elke wedstrijd het verwachte aantal punten voor thuisclubs en uitclubs berekend en dezelfde methode als eerder toegepast. Bij het verwachte aantal punten speelt extra thuisvoordeel voor clubs met kunstgras geen rol. Kennelijk denken bookmakers dat het thuisvoordeel van kunstgras niet bestaat.

Conclusie

Onze belangrijkste conclusie is dat anders dan we eerst dachten er wel een extra thuisvoordeel blijkt te zijn van het spelen op kunstgras. Dit effect is vrij groot maar statistisch gezien niet nauwkeurig te schatten over één seizoen. Daarvoor zijn meerdere seizoenen nodig. Over het thuisvoordeel van kunstgras in de eredivisie is het laatste woord nog niet gezegd. Echter, er zijn voldoende redenen om te concluderen dat het thuisvoordeel van kunstgras wellicht toch geen mythe is.

Voetnoten

[1] Het gaat hierbij om het volgende regressiemodel: Y_i = b₁.nat2_i + b₂.natkun_i + b₃.kunnat_i + b₄.kun2_i. Hierbij staat Yi voor het doelsaldo of het puntensaldo, nat2 is een dummy variabele voor een wedstrijd tussen twee clubs die op natuurgras spelen, natkun een dummy variabele voor een wedstrijd op natuurgras tegen een club die zelf op kunstgras speelt, kunnat een dummy variabele voor een wedstrijd op kunstgras tegen een club die zelf op natuurgras speelt, en kun2 een dummyvariabele voor een wedstrijd tussen twee club die op kunstgras spelen. Verder zijn b₁, b₂, b₃ en b₄ regressiecoefficienten en is i een indicator voor een wedstrijd (i = 1,.., 918). Het effect van kunstgras wordt berekend als -2.b₁ + b₂ + b₃.

Referenties

Hoog, M. de , 2015, Wat de obsessie met kunstgras zegt over de tekortkomingen van het Nederlandse voetbal, De Correspondent, 31 december 2015.

Hoog, M. de, 2017, Kappen met kunstgras? Investeer beter in jeugdtrainers, De Correspondent, 25 augustus 2017.

Ours, J.C. van, en M.A. van Tuijl, 2015, Thuisvoordeel kunstgras is een mythe, Me Judice, 1 februari 2015.

Velema, T., 2015, Voor koeien met of zonder tanden? De invloed van kunstgras op het betaald voetbal in Nederland, Onderzoek in opdracht van de KNVB, november 2015.