Kritiek Euro

Critici van de euro bevinden zich in een lastig parket. Het is nu wel duidelijk dat de invoering van de euro een experiment met enorme risico’s is.Maar door de EMU verder te bekritiseren schaart men zich haast vanzelf in het kamp van de eurosceptici die, veelal vanuit zeer enge, nationalistische ideeën, het liefst het hele Europese integratieproces willen opblazen. Maar de euro in stand houden lijkt ook geen goed idee; dat het systeem inherent instabiel is, behoeft nu geen betoog meer. De enige uitweg is die van een Europese superregering (en een vergelijkbare Europese centrale bank), maar zo’n verdieping van het integratieproces is op de korte termijn politiek onhaalbaar. Het lost ook het probleem niet op dat er dan een echte splitsing binnen Europa ontstaat tussen de eurolanden en de landen die buiten de EMU zijn gebleven.

Terug naar de kern

De vraag is of er tussen beide extremen – totale politieke integratie versus terug naar strikt nationale kaders – een ‘derde weg’ gevonden kan worden voor het Europese experiment. Dat kan, zou ik willen stellen, door ons opnieuw te bezinnen op de ‘historische missie’ van het integratieproces.

Europa heeft altijd op twee benen gelopen: er was enerzijds sprake van een proces van geleidelijke ‘verdieping’ van de politieke en economische samenwerking, waarvan de meest enthousiaste aanhangers hoopten dat het zou uitlopen op een Europese federatieve staat naar Amerikaans model. Tegelijkertijd werd getracht door een proces van ‘verbreding’ daar steeds meer (daarvoor min of meer geschikte) landen bij te betrekken. Dat proces van verbreding is van veel essentieel belang voor Europa als geheel: daardoor zijn landen als Portugal, Spanje, Griekenland gestabiliseerd als democratieën en hebben ze een snelle economische ontwikkeling doorgemaakt. In de jaren zestig waren dit nog dictaturen met de status van ontwikkelingsland. Iets dergelijks is na de val van de muur ook in Centraal Europa op gang gekomen: landen als Polen, Hongarije en Tsjechië profiteren daar volop van.

Europa heeft jonge democratieën uitzicht geboden op een stabilisatie van hun politieke verhoudingen en op economische groei die door Brusselse subsidies werd aangejaagd, maar grotendeels endogeen van aard was en hebben zij daarmee de mogelijkheden om een inhaalslag te maken volop benut. Het scheppen van een steeds grotere zone van politieke stabiliteit en economische samenwerking was en is de historische missie waar het allemaal om begonnen is. Daar zou Europa mee door moeten gaan: door ook landen als Turkije en Tunesië een dergelijk perspectief te bieden, kan de werkingssfeer van het Europese set aan instituties dat zo wordt overgedragen geleidelijk aan uitgebreid worden.

Euro gedijt niet onder scepticisme

Maar door de eurocrisis dreigt het hele experiment ten onder te gaan, en wint het euroscepticisme steeds meer veld. De te ver doorgedreven ‘verdieping’, waarvan (zoals het CPB onlangs becijferde) de welvaartseffecten beperkt zijn, ondermijnt daarmee de enorme welvaartswinst die door de verbreding gerealiseerd is en nog kan worden. Daarom pleit ik voor terugkeer naar de gulden, zodat het Europese integratieproces zich kan herpakken en opnieuw zijn historische missie kan vervullen.

Bron foto: Flickr