Back

Artikel

Home

Rekenmachine CPB is slechte gids voor aanstaande bezuinigingen

1 okt 2009
Onderwerpen: Gezondheidszorg, Openbare financiën
Als niet direct duidelijk is wat een maatregel aan bezuinigingen oplevert, zet het Centraal Planbureau (CPB) de opbrengst van de maatregel op nul. Het CPB lijkt daarmee op een manager die liever honderd man ontslaat, omdat dat makkelijker rekent dan een fundamentele reorganisatie uitvoert, stelt econoom Marcel Canoy.

Onafhankelijk oordeel welkom

De komende jaren moet fors bezuinigd worden. Bij die bezuinigingen speelt het CPB een sleutelrol. Aan de ene kant is het een zegen: een onafhankelijke denktank met gezag zorgt ervoor dat ministeries en politieke partijen geen opportunistische posten inboeken en zo voor spookbezuinigingen zorgen. Er zijn talrijke voorbeelden op te noemen waarin het CPB deze rol als filter met succes waarmaakt. Bijvoorbeeld bij het analyseren van verkiezingsprogramma’s komt elke keer weer terug dat een deel van het ambtenarencorps ontslagen moet worden. Maar als politieke partijen hier geen af te stoten publieke taken aan vastkoppelen, weigert het CPB dit terecht als besparing in te boeken.

Als onzeker, dan nul

De recente CPB doorrekening van de plannen van Minister Klink laten ook een schaduwzijde zien van de rol van het CPB. Het CPB gelooft niet dat de plannen van de minister een miljard opleveren en boekt een aanzienlijk lager bedrag in. Wat is nu het probleem? De minister stelt een aantal strategische wijzigingen voor, zoals het anders organiseren van de eerste lijnzorg bij chronisch zieken. Een dergelijke operatie gaat gepaard met gedragsveranderingen. De gevolgen daarvan zijn inherent moeilijk voorspelbaar. Weliswaar wordt uit de beschikbare literatuur en buitenlandse ervaringen duidelijk dat grote winst mogelijk is bij chronisch zieken, maar het CPB vindt de bewijslast niet overtuigend genoeg en zet daarom de teller op nul. En zo gaat dat bij andere posten ook: het beter laten functioneren van de organisatie van ziekenhuizen? We weten het niet zeker dus de teller gaat op nul.

Rekenmachine CPB leidt tot verschraling van zorg

Wat zijn de consequenties van dit risicomijdende gedrag van de Haagse rekenmeesters? Ten eerste levert het een automatische onderschatting op van de effecten van structurele maatregelen. In plaats van met een timmermansoog te kijken naar maatregelen waarvan de gevolgen moeilijk in te schatten zijn, zet het CPB het effect op nul. Ten tweede zal – indien het Ministerie van Financiën met het CPB meegaat - dit leiden tot een onvermijdelijke noodzaak tot andere besparingen. Besparingen die makkelijker zijn uit te rekenen maar die feitelijk het zorgaanbod verschralen of kwetsbare groepen treffen. Denk aan het verhogen van premies, verhogen van eigen risico of het verkleinen van het basispakket.

Het CPB lijkt daarmee op een manager die liever honderd man ontslaat omdat dat makkelijker rekent dan een fundamentele reorganisatie uitvoert. En dat terwijl die reorganisatie hard nodig was; niet alleen om financiële redenen maar ook om andere redenen. De uitkomsten van die reorganisatie gaan echter met grotere onzekerheden gepaard. Wie een groot gewicht op financiële zekerheid plaatst, ontslaat dus liever 100 mensen. Zonde voor die mensen, zonde voor het bedrijf.

Dit geldt ook voor de gezondheidszorg. De organisatie van ziekenhuizen en medisch specialisten is aan herziening toe. De manier waarop de zorg voor chronisch zieken georganiseerd wordt, moet anders. Privaat kapitaal is noodzakelijk om kostbare investeringen mogelijk te maken. Impulsen in kwaliteit kunnen hand in hand gaan met besparingen als het slim wordt aangepakt. Het is zonde als deze noodzakelijke aanpassingen niet doorgaan. Het is zonde als er in plaats daarvan op de zorg beknibbeld gaat worden.

Op risicomijdende boekhouder zit niemand te wachten

En het betreft niet alleen een toevallig ongelukkig uitgevoerde CPB notitie over de gezondheidszorg. Ook in andere dossiers kan men deze voorzichtigheid terugvinden. Vergroting van het arbeidsaanbod na verschuiving van de AOW leeftijd? Moeilijk in te schatten, dus maar aan de onderkant zitten, vindt het CPB. Ook bij de herziening van de arbeidsongeschiktheidswet onderschatte men de gedragseffecten.

Het CPB moet vooral doorgaan met haar nuttige rol als filter. Het moet kritisch blijven kijken naar de voorstellen. Het moet ministeries en politieke partijen uitdagen om met stevige bewijslast te komen. Maar het moet niet de fout maken dat onzekere effecten hetzelfde zijn als geen effecten. Want soms is het beter een nieuw kaasje te proberen dan steeds plakjes van de oude kaas af te snijden. Het kabinet heeft al weinig moed om op grote dossiers noodzakelijke structurele hervormingen door te voeren. Als het CPB zich op al die dossiers zou gaan opstellen als risicomijdende boekhouder, gaat dat leiden tot onnodige verschralingen van publieke voorzieningen en uit- of afstel van noodzakelijke hervormingen. Daar zit niemand op te wachten.

* Dit artikel is eerder verschenen in NRC Handelsblad van maandag 28 september.

Gerelateerde artikelen

Volledig artikel
© copyright 2024 Mejudice
Privacybeleid Voorwaarden voor gebruik