Griekenland uit de euro
Op 7 februari zei Eurocommissaris Neelie Kroes dat de euro best kan overleven zonder Griekenland. Drie weken later stemt de Duitse minister Hans-Peter Friedrich in: "Geen twijfel dat Griekenland meer kans heeft om weer concurrerend te worden als het uit de euro gaat".
Een grote meerderheid van de Nederlandse (en Duitse) kiezers is het daarmee eens. Waarom onderwijzers ontslaan en de zorg voor ouderen nog gehaaster en onmenselijker maken, maar intussen schenkingen doen aan de Grieken? Waarom onzekerheid scheppen voor miljoenen Nederlandse gepensioneerden over afstempelen van hun pensioen omdat de Haagse elite kennelijk Griekenland belangrijker vindt?
Falende politici
Er is geen goed antwoord op die vragen, en dus vertrekken de kiezers volgens het opinieonderzoek naar SP en PVV. Straks moeten de partijen in het midden (van GroenLinks over PvdA en D66 tot CDA en VVD) misschien samen verder met hun steun voor Griekenland. Dat versterkt het beeld van Haagse regenten die te veel luisteren naar bankiers en naar Brussel, en falen bij het overtuigen van hun eigen natuurlijke achterban. Onze minister van Financiën heeft op het dossier Griekenland al een traditie gevestigd van stoere taal voor hij vertrekt naar Brussel, maar dan volgt een Europese top waarin hij keer op keer toch maar aansluit bij de grote landen en de grote banken.
Niet doormodderen
Kroes en Friedrich hebben gelijk dat doormodderen met de euro niet meer in het Griekse belang is. Met eigen papiergeld kan Griekenland snel devalueren en zo de economie weer proberen op te starten. En evenmin is geld plempen in Athene in ons Nederlands belang. Monetaire acties van de Europese Centrale Bank laten al sinds november zien dat een faillissement van Griekenland niet hoeft over te slaan naar Spanje en Italië: Griekenland is nog grondiger failliet dan vorig jaar, maar in Spanje en Italië is de rente intussen belangrijk gedaald. De partijen die nu nog waarschuwen voor besmettingsgevaar zijn belanghebbend: Franse, Italiaanse en Duitse banken met grote belangen in Zuid-Europa.
Natuurlijk zien die banken liever een winst op schuldpapieren die ze speculatief aanhouden in de hoop dat de EU erachter blijft staan, maar dat bancaire eigenbelang maakt alle prognoses van bankiers verdacht. Bovendien is er een traditie van 150 jaar in de monetaire economie die zegt: bescherm de rekeninghouders van de banken, maar niet de aandeelhouders en de managers.
De goedkope manier om de rekeninghouders veilig te stellen is om de bank zonodig tijdelijk onder de overheid te brengen (nationalisatie) en later weer terug te verkopen in de private sector. Bankiers houden daar niet van - want het kost ze hun baan - en pleiten dus altijd voor andere oplossingen, hoewel de ervaring leert dat die veel kostbaarder zijn voor de belastingbetalers.
Verkeerde inzichten en prioriteiten
Maar misschien geloven onze regering en de financiële experts van PvdA en GroenLinks oprecht dat we Griekenland moeten blijven helpen om in de euro te blijven. Of ze schatten dat er toch een kleine kans is op besmetting van Griekenland naar Italië en Spanje en dat zij dan de schuld kunnen krijgen van een financiële ramp in heel Europa. Dan blijft er een fundamenteler kritiek op overdrachten van Nederland en Duitsland naar Zuid-Europa: wel geld voor de Grieken en geen geld voor onze scholen en onze bejaarden is een foute invulling van solidariteit.
In ons eigen land hebben de meer fortuinlijke belastingbetalers goede redenen om solidair te zijn met armere landgenoten. Onze geavanceerde maatschappij functioneert het best wanneer alle burgers zich gebonden voelen aan de Nederlandse instituties. Ook onfortuinlijke medeburgers moeten loyaal akkoord gaan met de spelregels, en de Nederlanders die zich melden voor leger of politie moeten weten dat hun gevaarlijk werk waardering krijgt van alle landgenoten. Anders gezegd: de rijke Nederlanders mogen laten zien wat het hen waard is dat ze hier wonen en niet in Somalië.
In zijn boek Globalizing Justice (2010) laat Cornell-hoogleraar Richard Miller zien dat die argumenten veel minder of niet wegen bij solidariteit met burgers in andere landen. Onze morele plicht in het buitenland is om te helpen bij rampen. Toen Bangkok in november overstroomde, bood Nederland terecht deskundige hulp aan. De strijd tegen tropische ziektes en kindersterfte in arme landen verdient alle steun. Landen met een koloniaal, imperialistisch verleden mogen die gruwel niet snel vergeten. De VS hebben nog een schuld uitstaan in Vietnam en Nederland in Indonesië.
Niets daarvan speelt tussen Grieken en Nederlanders. Wij vragen de Grieken niet om onze normen aan te houden, of te dienen in ons leger of politie. We vragen ze ook niet om in te stemmen met onze democratie, genoegen te nemen met een gang naar de stembus per vier jaar, en tussendoor niet destructief te demonsteren. Grieken hebben recht op onze solidariteit bij een natuurramp in Griekenland, niet bij het repareren van eigen wanbeleid.
Valse solidariteit achter steun Griekenland
Politici die Griekenland nog steeds willen helpen moeten eerlijk zijn over de argumentatie: steun aan banken in West-Europa. Elke huichelachtige uitspraak over solidariteit binnen de euro of de EU jaagt boze kiezers naar SP en PVV. Maar die kiezers - met hun eigen invulling, maar daarover gaat het hier nu niet - zien in ieder geval de prioriteiten goed: loyaal aan Nederlandse ouderen en Nederlandse scholen en dus geen kortingen op pensioenen of ontslag van leerkrachten om geld vrij te spelen voor de Grieken, die na alle ellendige achteruitgang sinds 2008 nog steeds gemiddeld rijker zijn dan de burgers in Slowakije, Hongarije, Polen en zes andere EU-lidstaten. Die helpen we alleen spontaan bij rampen; laat dat ook gelden voor Griekenland.
* Dit artikel is eerder verschenen in NRC Handelsblad van 3 maart 2012.
Referentie
Miller, R.W., 2010, Globalizing Justice The Ethics of Poverty and Power, Oxford University Press, Oxford.
Bron foto: Flickr