Langste doorbetaling in de wereld

Vanaf 2004 moeten werkgevers twee jaar lang het loon van zieke werknemers doorbetalen. Nergens in de wereld is die loondoorbetaling zo lang als in Nederland. Zij zorgt ervoor dat werkgevers een groot financieel belang hebben bij het terugdringen van ziekteverzuim. Tegelijkertijd zorgt zij ervoor dat (kleine) werkgevers een financieel belang hebben om werknemers niet meer in vaste dienst te nemen. Door werknemers als payroll- of uitzendkracht aan te nemen vermijden kleine werkgevers het risico op loondoorbetaling. In plaats daarvan betalen zij aan het uitzendbureau of de payrollorganisatie een verzekeringspremie voor de kosten bij ziekte.

Grote bedrijven zetten in op preventie

Bij grote bedrijven overheerst het preventie-effect van de loondoorbetalingsplicht, terwijl bij kleine bedrijven het uitwijken naar flexibele arbeid overheerst. Dat komt doordat bij grote bedrijven het ziekteverzuim beter voorspelbaar en beïnvloedbaar is. Hoe groter het bedrijf, hoe beter voorspelbaar het aantal zieken per jaar en de kosten die daarmee gemoeid zijn. Grote bedrijven hebben daarom geen verzekering nodig. Zij kunnen de kosten van ziekte niet ontlopen door werknemers op payrollbasis of als uitzendkracht aan te nemen. Ook dan betalen zij immers de kosten van ziekteverzuim, in de vorm van een opslag op het loon van de werknemer. De enige manier voor grote bedrijven om de kosten van ziekteverzuim te verminderen is preventie en re-integratie. Grote bedrijven hebben hiertoe ook de mogelijkheid. Vaak is het binnen het bedrijf mogelijk om een werknemer een andere werkplek te bieden. Voor grote bedrijven overheerst daarom het positieve effect van de loondoorbetalingsplicht, namelijk het verminderen van het ziekteverzuim.

Kleine bedrijven verzekeren zich

Voor kleine bedrijven geldt dit niet. Hoe kleiner het bedrijf, hoe minder voorspelbaar het aantal zieken per jaar. Voor kleine bedrijven komen de kosten van verzuim in pieken. Meestal zal er niemand ziek zijn, maar wordt er toch iemand langdurig ziek, dan zijn de kosten als percentage van de loonsom zeer hoog. Verzekeren is voor een klein bedrijf efficiënter dan het risico zelf dragen. Of ze vermijden het risico door werknemers in te huren op payrollbasis of als uitzendkracht. Kleine bedrijven hebben minder mogelijkheden dan grote bedrijven om de kosten van verzuim verder te verminderen. Doordat verzuim in het kleinbedrijf niet goed is op te vangen, is de prikkel om verzuim terug te dringen er groot, ook zonder loondoorbetalingsplicht. Dit is één van de redenen waarom het verzuim in kleine bedrijven veel lager is dan in grote bedrijven. Voor kleine bedrijven overheerst daarom het negatieve effect van de loondoorbetalingsplicht, namelijk het minder aanbieden van reguliere banen.

Laag eigen risico voldoende prikkel voor kleine bedrijven

Het is daarom efficiënt de loondoorbetalingsplicht voor kleine bedrijven te verminderen. Om kleine bedrijven een financiële prikkel te geven om verzuim te beperken is het voldoende om een laag eigen risico per bedrijf in te stellen (een ‘stop loss’ verzekering) zonder loondoorbetalingsplicht. Dit is beter dan het slechts verkorten van de loondoorbetalingperiode. Bij een korte loondoorbetalingsperiode heeft de werkgever geen prikkel meer om langdurig zieken te re-integreren. De kans is immers aanwezig dat de werknemer weer ziek wordt en de werkgever opnieuw een loondoorbetalingsperiode moet doorlopen (Böheim en Leoni 2011; Fevang et al. 2011). Bij een eigen risico per bedrijf hebben werkgevers wel een prikkel om langdurig zieke werknemers te re-integreren, zolang het totale eigen risico niet is overschreden.

Publieke verzekering is een goed alternatief

Een verplichte publieke verzekering is naar alle waarschijnlijkheid goedkoper dan een vrijwillige private verzekering. De premie voor de huidige vrijwillige private verzuimverzekering is hoger dan het risico voor kleine bedrijven met een laag verzuim. Averechtse selectie kan hiervoor de oorzaak zijn. Uit onderzoek van EIM blijkt dat werkgevers die geen ervaring hebben met ziekteverzuim zich minder vaak verzekeren (Ruis et al. 2009). Een andere reden is schaalvoordelen bij de risico-inschatting: een kleine verzekeraar zal het risico moeilijker kunnen inschatten en daarom een risico-opslag op de premie zetten. De publieke verzekeraar hoeft vanwege zijn omvang geen risico-opslag op zijn premie te zetten. Een verplichte publieke verzekering kent ook schaalvoordelen in de uitvoering. En ten slotte ervaren werkgevers bij een private verzekering administratieve lasten die te maken hebben met het zoeken naar de beste verzekeraar en het kiezen van het type contract.

Daartegenover staat dat private verzekeraars met elkaar concurreren, waardoor zij een prikkel hebben om efficiënt te werken en het verzuim terug te dringen. Bij een klassieke polis doen verzekeraars echter niets aan preventie of verzuimbegeleiding. Voor een verzekering waarbij de verzekeraar zorgt voor Arbo- en verzuimbegeleiding moet extra worden betaald. Slechts een enkele verzekeraar biedt premiekorting aan indien gekozen wordt voor een aanvullende verzekering (Ruis et al. 2009). Kennelijk hebben de meeste verzekeraars er geen fiducie in dat hun verzuimbegeleiding leidt tot een lager ziekteverzuim. Uit onderzoek naar eigen risico dragen voor de WGA blijkt verder dat er geen significant effect is van verzekeringsvorm (privaat of publiek) op werkhervatting (Cuelenaere et al. 2011).

De nadelen van een private verzekering kunnen grotendeels worden weggenomen door een basispolis verplicht te stellen. Averechtse selectie treedt dan niet op. Ook zijn de zoekkosten voor werkgevers minder, omdat zij alleen hoeven te zoeken op prijs. Bij de keuze tussen private of publieke uitvoering gaat het dan vooral om de afweging tussen de voordelen van concurrentie tussen verzekeraars (waardoor zij mogelijk efficiënter werken) en de schaalnadelen van private verzekeraars ten opzichte van een publieke verzekeraar.

Conclusie

Een empirische blik op de realiteit van het ziekteverzuim leert dat de doorbetalingsverplichting bij grote en kleine bedrijven op maat gesneden oplossingen vereist.Een relatief klein eigen risico bij ziekte van werknemers is voor kleine werkgevers voldoende om de juiste prikkels voor verzuimreductie te geven. Op dit moment betalen kleine bedrijven hoge premies voor een private verzekering met een klein eigen risico. Een verplichte (publieke of private) verzekering voor kleine bedrijven is efficiënter dan een vrijwillige private verzekering.

Referenties

Böheim R., T. Leoni, 2011, Firms’ moral hazard in sickness absences, IZA Discussion Paper 6005.

Cuelenaere, B., T.J. Veerman, V. Thio, F. Reijenga, C. van den Burg, 2011, Onderzoek evaluatie WIA, Astri, Leiden

Kok L., Heyma A., & Lammers M. (2013). Verlaag kosten loondoorbetaling voor kleine bedrijven. TPE Digitaal, 7(3), 4-17.

Fevang E., S. Markussen, K. Roed, 2011, The sick pay trap, Bonn: IZA, Discussion Paper 5655.

Ruis A., Vroonhof P., Westhof F., 2009, Transparantie verzuimverzekeringen. Zoetermeer: EIM.