Back

Artikel

Home

Laat pensioenfondsen financiële markten stutten

1 okt 2008
Dossiers: Pensioen
Onderwerpen: Financiële markten, Monetair beleid, Pensioen
De financiële crisis begint steeds dramatischer vormen aan te nemen. Toezichthouders zijn hard bezig met allerhande oplossingen, echter het betreft vaak symboolpolitiek. Een echte oplossing moet gezocht worden in het betrekken van pensioenfondsen en hen veel meer dan nu “investor-of-last-resort” laten zijn. Hiermee kan voorkomen worden dat de onrust op de financiële markten overslaat naar de reële economie.

De financiële crisis is deze week officieel kanshebber geworden voor de titel ‘ergste financiële crisis in de afgelopen 30 jaar’. Trotse Amerikaanse zakenbanken als Goldman Sachs zijn op hun knieën gegaan en de twee grootste hypotheekverstrekkers van de Verenigde Staten zijn uit pure nood genationaliseerd. Beleggers likken hun wonden. Sinds het begin van dit jaar is 22.000 miljard dollar aan beurswaarde weggesmolten – per inwoner op deze aarde zijn we duizenden dollars armer geworden. Toezichthouders weten ondertussen ook niet meer waar ze het moeten zoeken. In de Verenigde Staten zijn twee banken genationaliseerd en is het voorstel om een noodfonds op te zetten, ter waarde van 700 miljard dollar. Dit is ongeveer 4% van het Amerikaanse bruto binnenlands product. Wellicht blijkt dit nog maar een fractie van de totale kosten te zijn. Om dit bedrag in perspectief te zetten; analisten schatten de kosten van een ernstige crisis op 12 procent van het bruto nationaal product, en bij de Savings and Loans crisis in de jaren 90, waar honderden Amerikaanse spaarbanken omvielen, vielen de kosten drie maal hoger uit dan verwacht. Vertaald naar vandaag is dat meer dan 2.000 miljard dollar.

Een crisis van deze omvang vraagt om het betrekken van andere partijen dan de centrale banken, ook in Nederland omdat de financiële partijen wereldwijd met elkaar verbonden zijn. Pensioenfondsen en institutionele beleggers zijn bij uitstek geschikt om in deze tijd een stabiliserende factor te zijn. Vooralsnog laat echter de regelgeving de economie hier in de steek. Juist hier zou de directie van De Nederlandsche Bank de eisen voor de pensioenfondsen moeten oprekken.

Een financiële crisis van deze omvang kan namelijk overslaan naar de reële economie. Het gebeurt niet vaak, maar als het gebeurt, zijn de gevolgen groot. De grote depressie in de jaren 30 is al verder weg, maar de inwoners van Indonesië of Thailand moeten nog herstellen van de crisis in 1998. Gezinnen en bedrijven houden de hand op de knip, en zorgen zo voor meer slecht nieuws. Deeloplossingen zijn voor de huidige crisis daarom niet meer aan de orde. De inzet is nu de totale redding en herstel van het financiële systeem. Charles Goodhart, vooraanstaand Engels econoom, verwoordde het recent als volgt: perverse prikkels voor bankmanagers moet je even negeren, de aandacht moet vooral gericht zijn op het stutten van het financiële systeem. De publieke verontwaardiging over de exorbitante miljoenenbonussen van bankiers bij Lehman Brothers, of de draaimolen van financiële producten en beleggingsstrategieën waarbij excessieve risico’s vooral beloond worden en zelden afgestraft, is heel begrijpelijk, maar in deze situatie van later zorg.

Centrale banken moeten volop aan de bak om als “lender of last resort” geld aan banken te lenen om hen te helpen de ergste nood te lenigen. Daarnaast kunnen pensioenfondsen en andere institutionele beleggers een belangrijke rol spelen in de totaaloplossing van de crisis. Pensioenfondsen zijn namelijk instellingen met als doel: sparen voor de oude dag. Dit zijn bij uitstek organisaties die een lange termijn blik hanteren, omdat het sparen voor het pensioen 35 jaar of langer duurt. De lange termijn blik is een uitkomst bij het bedwingen van de huidige crisis, om de doodeenvoudige reden dat ze veel geduld hebben als ze ergens in beleggen en kunnen wachten tot de financiële markten en de rendementen weer bij zinnen zijn. Pensioenfondsen zijn direct belanghebbenden bij het herstel van de financiële sector, omdat zij veel investeringen hebben die gekoppeld zijn aan het wel en wee van de banken.

Pensioenfondsen beleggen momenteel niet alleen in aandelen en obligaties, maar terecht ook steeds meer in hedgefondsen, die speculeren, en private equity-fondsen, die bedrijven opkopen en verbeteren. Voor pensioenfondsen geldt dat ze voldoende rendement moeten genereren om op lange termijn het pensioen van hun deelnemers te garanderen. Deelnemingen in hedgefondsen zijn normale beleggingen aan het worden voor pensioenfondsen. Afgelopen week werd de zwarte piet voor de kredietcrisis al gedeeltelijk naar de hedgefondsen geschoven. Toezichthouders staan “short selling” niet meer toe, een belangrijk onderdeel van de beleggingsstrategie van hedgefondsen, Experts zien dit echter vooral als symboolpolitiek. Dit verbod is dan ook geen echte oplossing van de kredietcrisis.

Een echte oplossing zou veeleer gezocht moeten worden in het betrekken van pensioenfondsen en hen veel meer dan nu “investor-of-last-resort” te laten zijn, een belegger bij wie je altijd aan kan kloppen. Centrale banken hebben steeds meer moeite om “lender-of-last-resort” te spelen. Hun instrumenten om de crisis te bestrijden worden bot, en moeten daarom aangevuld worden. Deze aanvulling zou moeten komen vanuit de pensioenfondsen.

Een belangrijke voorwaarde voor het betrekken van de pensioenfondsen bij het dempen van de financiële paniek is wel dat de toezichtregels voor de pensioenfondsen in de Westerse landen veel meer ruimte gaan bieden om hen nu en in de toekomst deze broodnodige rol naast de centrale banken te laten vervullen. Dit is nu niet het geval. Directeur Joanne Kellermann van De Nederlandsche Bank stelde vorige week nog dat er niet getornd moet worden aan de dekkingsgraden, en de (markt)waarderingsaanpak van pensioenfondsen. De regelgeving zou op dit punt moeten worden aangepast want voor alles moet voorkomen dat de brand op de financiële markten overslaat naar de reële economie.

* Deze bijdrage verscheen eerder in het NRC Handelsblad van 29 september 2008.: Flickr

Volledig artikel
© copyright 2024 Mejudice
Privacybeleid Voorwaarden voor gebruik