Intelligente lockdown

Nu vijf weken van ‘intelligente lockdown’ zijn vruchten lijkt af te werpen, is het de vraag hoe we kunnen terugkeren naar een normale situatie. Waar minister-president Rutte ons een maand geleden nog het hoopvolle perspectief van groepsimmuniteit voorspiegelde, heeft dat nu plaats gemaakt voor het ‘nieuwe normaal’ van de anderhalve-metersamenleving. We zullen langdurig, misschien wel meerdere jaren, onze levenswijze moeten aanpassen om te voorkomen dat het virus opnieuw om zich heen grijpt. En zelfs dan is niet uitgesloten dat we periodiek weer een lockdown moeten invoeren omdat het virus toch weer nieuwe slachtoffers eist. Voor sommige sectoren – horeca, openbaar vervoer, cultuur, sport – ziet de toekomst er dan ook somber uit.

Groepsimmuniteit

De uitkomsten van het onderzoek van Sanquin naar de verspreiding van het virus onder de Nederlandse bevolking lijkt extra argumenten te bieden voor dit scenario. Pas ongeveer drie procent van de bevolking is met het virus besmet geweest en dus (hoogstwaarschijnlijk) immuun. Om groepsimmuniteit te realiseren, is ruwweg het twintigvoudige (minimaal 60%) nodig. Aangezien het coronavirus inmiddels zo’n zes duizend dodelijke slachtoffers heeft gemaakt, zou het dodental tot meer dan honderdduizend oplopen voordat er sprake is van groepsimmuniteit en het virus uitdooft. Dat de regering dat offer niet durft te brengen, is begrijpelijk. En dus wordt er voor gekozen om nog zeker maanden lang de rem op de economie te zetten en het bedrijfsleven met tientallen miljarden aan overheidsgeld overeind te houden.

En waarom kunnen we, om onderlinge besmetting tussen ouderen te voorkomen, een deel van hen niet tijdelijk onderbrengen in leegstaande hotels, waar we hen op kosten van de gemeenschap een comfortabel verblijf bieden?

De cijfers die de afgelopen week beschikbaar kwamen, bieden echter ook perspectief op een heel andere uitweg uit de crisis. Wat we op grond van de eerdere cijfers al vermoedden, kunnen we nu met een hoge mate van zekerheid stellen: de risico’s van het virus zijn zeer ongelijk over de bevolking verdeeld. In de leeftijdsgroep van 20-65 jaar is ongeveer 3 procent besmet geweest en zijn tot nog toe zo’n 300 personen extra overleden. Dit betekent dat het overlijdensrisico in geval van besmetting voor deze leeftijdscategorie ongeveer 1 op duizend is. Ook het aantal ziekenhuisopnames vanwege corona is in deze groep niet meer dan 1 op de honderd. Als we aannemen dat in de groep 65-plussers het percentage besmettingen gelijk is (de cijfers van Sanquin bieden daar geen inzicht in), is het relatieve aantal sterfgevallen in deze groep vele malen hoger, namelijk 1 op de 20.

De intelligente lockdown en de anderhalvemetersamenleving hebben de grootste negatieve effecten voor de groep die juist het minste risico loopt, de bevolking onder 65 jaar die beperkt wordt in het werk, nauwelijks meer met het openbaar vervoer kan reizen en het thuis werken moet zien te combineren met de zorg en het onderwijs van kinderen. Als de samenleving alleen uit 65-minners zou bestaan, zou niemand zulke drastische maatregelen nemen om een relatief klein risico op ziekte en overlijden te voorkomen. Om met de bevolking onder 65 jaar groepsimmuniteit voor de gehele bevolking te realiseren, moet zo’n driekwart van de 65-minners besmet raken. Tot nu toe zijn in deze groep ongeveer 300 personen extra aan het coronavirus overleden. Bij een besmetting van 75 procent, zouden dit er zo’n 7.000 worden. Vele malen minder dus dan de ruim honderdduizend die zonder lockdown het resultaat zou zijn van groepsimmuniteit onder de gehele bevolking, inclusief de 65-plussers. Voor de groep onder 65 jaar komt dit neer op een toename van het jaarlijkse aantal sterfgevallen met een derde.

Slot

De cruciale vraag is dan of we kunnen voorkomen dat de besmette 65-minners massaal de veel kwetsbaardere ouderen besmetten. Dit zou in deze exitstrategie dan ook het centrale doel moeten zijn: bescherm de ouderen. In plaats van miljarden in het bedrijfsleven te pompen zouden we deze middelen kunnen inzetten om ouderen zo veel mogelijk bescherming te bieden. Voor iedereen die onvermijdelijk contact heeft met ouderen, zouden voldoende beschermingsmiddelen (mondkapjes, handschoenen, schorten etc.) beschikbaar moeten zijn om de kans op besmetting te minimaliseren. De bezorgdiensten van supermarkten zouden zich geheel op de levering aan ouderen moeten richten. En waarom kunnen we, om onderlinge besmetting tussen ouderen te voorkomen, een deel van hen niet tijdelijk onderbrengen in leegstaande hotels, waar we hen op kosten van de gemeenschap een comfortabel verblijf bieden? Juist door de economie weer snel op gang te brengen, creëren we veel meer mogelijkheden om de meest kwetsbare groepen te beschermen.