Innovatie schept ander werk
Arbeid krimpt al lang, vooral door technologie en innovatie, in landbouw en industrie. Men dacht dat werkgelegenheid behouden zou blijven in diensten, waar
productiviteitsverhoging gering zou zijn. Maar innovatie in ICT, zoals Internet, heeft productiviteit verhoogd en werkgelegenheid verkleind in een hele reeks van diensten, in verwerking van
informatie. Denk aan banken, verzekering, handel, uitgeverij, media, toezicht, veiligheid, fysieke distributie, etc. Dit heeft gezorgd voor polarisatie van werk en inkomen, tussen enerzijds hoogbetaalde professionals en managers en anderzijds laagbetaalde,
laaggekwalificeerde arbeid, zoals schoonmaak, bediening, call centres, oogsten, bouw en zorg. Vooral de middenklassen lijden hieronder. De volgende golf is die van robots die arbeid vervangen in bijvoorbeeld oogsten, chauffeursdiensten, schoonmaak, en onderdelen van verzorging, waardoor veel van
bovengenoemd werk zal verdwijnen.
Basisinkomen
We zouden blij moeten zijn met deze vermindering van vuil, zwaar, gevaarlijk en saai werk. In feite zijn we echter ongelukkig omdat het werk en inkomen nog
verder bedreigt. Hoeveel werk zal er overblijven, met welke bronnen van inkomen? Een basisinkomen geeft een oplossing.
Een basisinkomen is een onvoorwaardelijk bestaansminimum voor iedereen boven een bepaalde leeftijd. Denk aan ongeveer 1000 euro per maand. Op aanvullend
inkomen uit werk rust een vlak belastingtarief van 20 a 30%, behalve voor extreem hoge winstinkomens, waarvoor een tarief zou moeten gelden van 50 a 60%.
Vormen van werk die zullen blijven zijn: alle vormen van cultuur, onderwijs, vormen van vertier, zorg die menselijke interactie vergt, sociale activiteiten
(wijkwerk, sport, hulp voor ouderen en gehandicapten), opvang van kinderen, etc. De ironie is dat nu juist op die activiteiten van de toekomst bespaard
wordt.
Hoe zou een basisinkomen helpen? Een fundamenteel voordeel ervan is dat het de zg. ‘armoedeval’ opheft. Nu verliezen ontvangers van sociale voorzieningen
(voor werkloosheid, huur, zorg, e.d.) hun uitkering als ze gaan werken. Hun (marginale) belastingtarief is 100%. Met een basisinkomen betalen ze slechts 20
a 30% op extra inkomsten.
Het basisinkomen geeft een prikkel om de sociale en culturele diensten te verrichten die overblijven, en om dat te doen tegen een lage beloning, als
toevoeging aan het basisinkomen, wat die diensten een stuk betaalbaarder maakt. Er is niet langer de noodzaak van een minimum loon.
Het basisinkomen zou ook een prikkel geven voor ondernemende mensen om uit een baan te stappen en voor zichzelf te beginnen, omdat ze terug kunnen vallen
op het basisinkomen. Daarmee maken zij banen vrij voor anderen. Het basisinkomen helpt ook om te overleven gedurende de ontwikkeling en het op de markt
brengen van nieuwe dingen, onder een onzekerheid die kapitaalverschaffers afschrikt.
Ik beweer dat een impuls voor ondernemende zelfstandigheid op zichzelf waardevol is, bijdraagt aan de bloei van het leven, maar ook van waarde is voor
economie, samenleving en cultuur.
Publieke financiën
Waar zou het basisinkomen van betaald moeten worden? Een groot aantal bestaande sociale voorzieningen kan vervallen. Voorts uit belasting op inkomen boven
het basisinkomen, een hoge belasting op hoog inkomen uit kapitaal, en belasting op het gebruik van robots. Een onmiddellijke tegenwerping tegen dat laatste
zal zijn dat dan investeringen het land uitgedreven zouden worden, waardoor die bron van belasting opdroogt. Maar wacht even. De robots zijn
plaatsgebonden, in oogsten, schoonmaak, transport, zorg, etc. Om er winst mee te maken zal men de lokale belasting er op moeten accepteren. Robots
verdienen niet met hun werk. Het zijn de slaven van de toekomst.
Tot slot een ideologisch argument. Ondernemers en bedrijven gaan er prat op dat zij degenen zijn die waarde toevoegen en eisen de beloning daarvoor. Maar
waaraan wordt die waarde toegevoegd? Dat is de vrucht van vele generaties genialiteit, bloed, zweet en tranen. Waarom zouden alleen zij de vruchten daarvan
mogen plukken? Het is erfgoed van iedereen. Het basisinkomen is te zien als de vrucht, het ‘sociale dividend’ daarvan, met gelijke aanspraak voor iedereen.
Door de robots komt de tijd voor een basisinkomen er aan.