Welk belang dienen de banken?
Bankiers zijn geschrokken van het voornemen van Minister de Jager om een erecode in te stellen te zamen met de vorming van een tuchtcollege (opening NRC dinsdag 25 september). Het is sterk de vraag of een erecode werkt. Beter is het bankiers continue aan de intentie van de erecode te herinneren en hen te binden aan de definitie van overkreditering.
Volgens een onderzoek van Victor Fuchs neemt bij een groei van het aantal chirurgen met 10 procent, het aantal operaties bij een onveranderd ziekteaanbod toe met 3 procent. Het is evident dat we zelfs onder de Hippocratische eed niet verschoond blijven van ‘overbehandeling’. Bankiers moeten in de toekomst een eed afleggen waarin zij beloven altijd in het belang van de klant en de maatschappij te zullen beslissen. Maar wat is dat belang?
Binnen Goldman Sachs geldt sedert 1970 het volgende principe: “Het belang van de klant komt altijd op de eerste plaats. Onze ervaring leert dat ons eigen succes altijd volgt op een goede klantenbediening” (business principles Goldman Sachs). Maar hoe kunnen we dit geval rijmen met de handeling van Goldman Sachs om toekomstige opbrengsten van de Griekse staatloterij te verkopen opdat de Grieken zich voor de Euro kwalificeerden? Zeker, op korte termijn was de klant hiermee geholpen, immers de Griekse overheid kon zonder reserve toetreden tot de Eurozone. Vraag is of de huidige Griekse regering geholpen is met deze gang van zeken en of de landen die Griekenland nu moeten steunen blij zijn met de acties van Goldman Sachs? Wie was de klant en wat is het maatschappelijk belang?
Formeel valt de medewerker van Goldman Sachs niets te verwijten. Zij voldeden aan de sociale regel en konden natuurlijk niet bevroeden dat het verkeerd zou aflopen. Wat is immers de kans op een financiële crisis van het formaat dat we nu doormaken? Uiteraard weten zij nu beter. Punt is alleen, waren zij zich hiervan ten volle bewust op het moment dat de deal werd gesloten? Dit nu is sterk de vraag gegeven dat mensen bij economische voorspoed, zich nauwelijks voorstellen dat economische tegenspoed na verloop zal optreden.
Overoptimisme
Op het moment dat de wereld alleen maar een opgaande lijn laat zien, sluiten mensen hun ogen voor een mogelijk slechte afloop. Dat natuurlijk mechanisme van overoptimisme waarmee ieder mens in meer of minder mate is uitgerust zorgt ervoor dat we doelen bereiken die we anders nooit konden bereiken. Evengoed leidt overoptimisme tot beslissingen die naar verwachting verkeerd uitvallen. Zo werden voor de kredietcrisis aan schippers de facto zelfs leningen verstrekt van 100 procent van de onderliggende waarde van de schepen. Op dat moment ging het Nederland economisch voor de wind en was een hypotheek van 100 procent makkelijk op te brengen. De klant en de bank waren dan ook buitengewoon tevreden. Tegen dit optimisme helpt dus geen eed. Ook een tuchtcollege zal hier weinig uithalen, tenzij het expliciet verboden is een hypotheek van 100 procent te geven. Wellicht dat een recent onderzoek uitkomst biedt voor De Jager.
800 jaar kredietcrises
Nina Mazar en Dan Ariely lieten 3 groepen studenten van MIT invullen hoeveel puzzels zij binnen een gegeven tijd oplosten. Leden van twee groepen losten gemiddeld 3 puzzels van de 20 op. Een derde groep eindigde gemiddeld op 5,5 puzzels. De eerste groep kon niet liegen omdat de onderzoeker zelf telde hoeveel puzzels zij oplosten, de tweede groep kon wel liegen maar las voorafgaande aan de puzzeloefening de gedragsregels van de universiteit door. De derde groep kon liegen en las geen gedragscode. Nu weten alle MIT-studenten van het bestaan van de erecode. Het onderzoek suggereert dat iemand die zich continu bewust is van de gedragscode goed zal handelen. Van belang is dus dat aan de code op het moment van handelen wordt herinnerd! De vraag is echter, zal hij de consequenties van zijn handelen overzien? De Goldman Sachs Case suggereert van niet. Sterker, we kennen al 800 jaar beschreven kredietcrises. Deze crises hebben alle gemeen dat er zo veel krediet werd verleend dat bij de minste economische tegenslag vitale economische delen omvallen.
Om succesvol te zijn in zijn streven om duurzaam bankieren te bevorderen moet Minister De jager derhalve twee zaken gelijktijdig regelen: 1. een onwrikbare definitie van overkreditering en 2. De bankier moet bij elke handeling worden herinnerd aan de erecode.
Dit artikel is in verkorte vorm eerder gepubliceerd in NRC Handelsblad van 2 oktober 2012.
Referenties
Mazar, Nina and Dan Ariely (2008), The Dishonesty of Honest People: A Theory of Self-Concept Maintenance, Journal of Marketing Research 633 Vol. XLV (December 2008), 633–644.
Dulleck, Uwe, and Rudolf Kerschbamer. 2006. “On Doctors, Mechanics, and Computer Specialists: The Economics of Credence Goods.” Journal of Economic Literature, 44(1): 5–42.
Fuchs, Victor R. 1978. “The Supply of Surgeons and the Demand for Operations.” Journal of HumanResources, 13: 35–56.
Inderst, Roman; and Ottaviani, Marco, Misselling through Agents, American Economic Review vol. 99 (2009) nr. 3 p.883-908.
Reinhart, Carmen N. en Kenneth Rogoff (2009), This Time Is Different: Eight Centuries of Financial Folly, Princeton University Press.