Rol financiële instellingen
Hummels stelt terecht: duurzame bedrijven dienen te worden gefinancierd en minder duurzame bedrijven dienen op het goede spoor gezet te worden. Dat hij
daarbij uit eigen ervaring spreekt laat hij onvermeld - hij is namelijk naast hoogleraar ook directeur bij de bankgroep SNS Reaal.
Jammer genoeg investeren banken nog steeds teveel in vervuilende energie en omstreden wapenproducenten. Het zal dan ook niet als een verrassing komen dat
wij Hummels en zijn bankcollega’s vragen om deze bedrijven actief te bewegen tot verbetering of - in het uiterste geval - om de geldkraan dicht te draaien.
En om meer te investeren in bijvoorbeeld een circulaire economie.
Dat vraagt allereerst om een duidelijk bankbeleid: wat wil je wel en niet financieren. De Eerlijke Bankwijzer biedt banken daarom informatie en overlegt
met ze over dilemma’s. Ook oefent de Bankwijzer publieke druk uit met publicaties en de vergelijkingssite Eerlijkebankwijzer.nl.
Die aanpak heeft effect. Banken zijn meer gaan investeren in duurzame energie en minder in foute wapenproducenten.
Uit onderzoek van de Eerlijke Bankwijzer uit 2012 bleek dat Nederlandse banken in de twee jaren daarvoor fors geïnvesteerd hebben in groene elektriciteit
en staken veel minder geld in vervuilende stroom dan daarvoor. De investeringen door banken in duurzame elektriciteit stegen ten opzichte van de vorige
onderzoeksperiode (2007 tot en met 2009) met ruim 55 procent tot ruim 1,5 miljard euro per jaar. Naar aanleiding van het Praktijkonderzoek Kernwapens uit
2013 werd door drie financiële instellingen wapenbeleid aangescherpt om investeringen in kernwapenproducenten te stoppen of te beperken. Ook spreken diverse banken bedrijven actiever aan om bijvoorbeeld landrechten van lokale boeren te respecteren.
Hummels heeft gelijk dat Nederlandse banken niet alleen de oplossing kunnen brengen. Daarom gaan nog dit jaar vergelijkbare Bankwijzers van start in
België, Frankrijk, Zweden, Brazilië, Indonesië en Japan. Deze nationale coalities bestaan uit ontwikkelingsorganisaties, vakbeweging, consumenten-, milieu-
en onderzoeksorganisaties. Er vindt methodologisch en campagnematig nauwe afstemming plaats tussen deze zes landencoalities en de Nederlandse Eerlijke
Bankwijzer. Op termijn volgen hopelijk meer landen.
Clustermunitie
Zo’n soort internationale aanpak heeft bijvoorbeeld effect rondom het tegengaan van investeringen in clustermunitie bedrijven. Stoppen met investeren in
clustermunitiebedrijven door Nederlandse financiële instellingen heeft eigenlijk geen zin, stelt Hummels. Banken met minder scrupules zouden deze bedrijven
wel blijven financieren. Echter, een groot aantal financiële instellingen wereldwijd hebben mede door de ontstane publieke druk de afgelopen jaren beleid
opgesteld om dergelijke investeringen uit te sluiten, waaronder grote internationale spelers als HSBC, BNP Paribas en Barclays. Er zijn duidelijke signalen
dat producenten van clustermunitie druk vanuit de financiële sector voelen om hun clusterbom-activiteiten te staken. Zo maakte Lockheed Martin bekend niet
meer betrokken te zijn, nu en in de toekomst, bij clustermunitie activiteiten. Een duidelijk teken dat druk vanuit de financiële sector wel degelijk effect
heeft.
Aanspreken van bedrijven
De organisaties achter de Eerlijke Bankwijzer spreken bedrijven ook
rechtstreeks aan, bijvoorbeeld met wereldwijde, succesvolle campagnes gericht op voedselgiganten om landroof tegen te gaan en hun CO2-uitstoot drastisch
terug te dringen. Ze slepen olieconcerns voor de rechter vanwege vervuiling en voeren succesvol campagne tegen dierenleed. Hummels erkent dat financiële instellingen wel degelijk een rol te spelen hebben om tot een meer duurzame economie te komen, en roemt daarbij de Roundtableon Sustainable Palm Oil (RSPO). De Eerlijke Bankwijzer deelt Hummels’ mening dat positieve initiatieven moeten worden gestimuleerd. Hummels vindt het
echter tekenend dat van de organisaties achter de Eerlijke Bankwijzer er slechts één (Oxfam Novib) actief is in de ronde tafelgesprekken. Verdeling van
expertise, tijd en middelen is juist een kracht van het werken in een coalitie zoals de Eerlijke Bankwijzer. Bovendien, het ligt niet erg voor de hand dat
organisaties met een specifieke missie zoals dierenwelzijn ook aan de ronde tafel voor palmolie deelnemen.
Effectiviteit Eerlijke Bankwijzer
Blijft over de vraag naar de effectiviteit van de Eerlijke Bankwijzer: De rol van de banken is belangrijk, maar het uiteindelijke doel is een betere omgang
van bedrijven met zaken als mensenrechten en biodiversiteit. Om de impact van het - onder invloed van de Bankwijzer - aangescherpte beleid van banken in
kaart te brengen is echter nodig dat banken aanzienlijk transparanter worden: in welke bedrijven investeren ze, hoe voorkomen ze dat (ontwikkelings)landen
belastinginkomsten mislopen en hoe wenden zij hun invloed aan op bedrijven.
Wij zijn ervan overtuigd dat banken met hun grote financiële middelen een cruciale rol kunnen spelen om de wereld te behoeden voor uitputting van
grondstoffen, onherstelbare klimaatverandering en grotere ongelijkheid en armoede. Als Hummels en zijn bankcollega’s die overtuiging delen en transparant
zijn over wat ze daadwerkelijk doen, kunnen we samen zoeken naar de meest effectieve manier om aan die rol invulling te geven.
* De Eerlijke Bankwijzer is een initiatief van Oxfam Novib, Amnesty International, Milieudefensie, FNV, Dierenbescherming en PAX.Dit stuk is een aanpassing van de eerder verschenen reactie van de Eerlijke Bankwijzer in Trouw op 9 september jl.