Niets nieuws onder de zon

De crisis als gevolg van de Griekse overheidsfinanciën is een kwestie die al wekenlang Europese economen en politici bezighoudt. De kern van het probleem is dat de loonkosten in Griekenland sinds de invoering van de euro veel te hard zijn gestegen. Daardoor kunnen Griekse bedrijven nauwelijks meer concurreren met Duitse en Nederlandse. Op zich is dat niets nieuws. Vóór de monetaire unie gebeurde dat aan de lopende band. Wanneer het kookpunt naderde devalueerde Griekenland zijn drachme ten opzichte van de Duitse mark en kon het feest van begin af aan beginnen. De komst van de euro heeft die uitweg afgesloten. De oplossing is nu om via loondalingen ervoor te zorgen dat de Griekse bedrijven relatief goedkoper en concurrerender worden. Het probleem daarmee is echter om een substantiële loondaling te bewerkstelligen vele jaren voor nodig zijn.

Even geen lid Eurozone

Als loondaling dan geen optie is, wat dan? Er zijn verschillende alternatieve voorstellen voorgesteld. Een daarvan komt van Martin Feldstein, een prominente en eurosceptische Amerikaanse econoom. In The Financial Times (16 februari 2010) stelde hij voor dat Griekenland even vrijaf neemt van het lidmaatschap van de eurozone. Gedurende die Griekse vakantie zou het land de euro tijdelijk aan de kant moeten zetten en de drachme herinvoeren, om zo zijn concurrentievermogen door devaluatie te verbeteren. Na de vakantie zou Griekenland die nieuwe drachme, tegen een veel lagere koers, weer inruilen voor de euro. Anderen suggereren dat de Europese Unie Griekenland uit de eurozone moet zetten of op zijn minst failliet moet laten gaan, bij wijze van straf.

Straf voor de Grieken

Van een grotere afstand bekeken lijkt daarvoor wel wat te zeggen. Griekenland neemt al sinds de invoering van de euro een loopje met de cijfers. Het land heeft de euro ingevoerd ondanks een bijna dubbel zo hoge staatsschuld dan toegestaan was. Als de schuld in het eerste decennium van de munt was afgebouwd, zou het toelaten van de Grieken achteraf nog te billijken zijn. Maar dat is niet gebeurd. Bovendien bleek dat Griekenland systematisch gelogen te hebben over de werkelijke hoogte van zijn begrotingstekort.

Faillissement is echter geen optie

Maar het voorstel om Griekenland dan maar, bij wijze van straf, failliet te laten gaan is niet realistisch. Iedereen die dat voorstelt onderschat sterk het besmettingsgevaar in een monetaire unie. Het zou namelijk niet alleen een straf voor Griekenland zijn, maar ook voor andere landen van de eurozone. Als Griekenland zou omvallen zouden andere zwakke schakels in de eurozone – Portugal, Spanje, Italië en zelfs België– onmiddellijk in nog grotere problemen komen dan waar ze nu in zitten. Met alle gevolgen voor de stabiliteit van de eurozone als geheel. Grote spanningen over het te voeren monetaire beleid van de Europese Centrale Bank, liggen dan om de hoek, met ook daar van uiterst negatieve bijwerkingen op de euro, inflatie en economische groei.

Wie ervoor pleit Griekenland uit de eurozone te gooien, zou het ‘Verdrag van Maastricht’ nog maar eens moeten lezen. Om een land uit de eurozone te zetten is er een wijziging van het Verdrag nodig. En dat kan weer alleen als alle EU-landen, en dus ook het land dat de rest eruit wil zetten, ermee instemt. Zo’n wijziging is dus uiterst onwaarschijnlijk

Hulp aan de Grieken uit eigen belang

Hoe onrechtvaardig het ook mag zijn, de EU heeft geen andere keuze dan Griekenland te helpen. Er moet geld uit de EU-landen naar Athene, puur uit eigen belang. Maar dan wel in de vorm van tijdelijke kredieten om Griekenland adem te geven en de ruimte te verschaffen nu eens echt werk van te maken van zijn overheidsfinanciën. Griekenland heeft alle kenmerken van een bananenrepubliek. Daarom moeten de voorwaarde voor die tijdelijke leningen ook afgestemd zijn op een bananenrepubliek: de pensioenleeftijd fors verhogen, de overheidsuitgaven flink kortwieken, de vastgeroeste arbeidsmarkt hervormen, belastingen naar een normaal niveau brengen en een ware ‘oorlog tegen bureaucratie en corruptie’ aankondigen. Omdat Griekenland een historie heeft van zich niet houden aan de afspraken of zijn toevlucht zoeken in schimmige boekhoudtrucs, moet de EU de hele tijd over de Griekse schouder mee kijken en hard ingrijpen. Athene komt zodoende onder permanente curatele te staan.

Griekenland houdt EU spiegel voor

De EU moet echter niet alleen over de Griekse schouder meekijken maar ook zelf hand in eigen boezem steken. Griekenland heeft jarenlang een loopje genomen wat de afspraken over maximale begrotingstekorten betreft. Dat kon Athene alleen maar doen omdat Brussel daartegen niets ondernam. Sterker nog, het Stabiliteits- en Groeipact (SGP) werd enkele jaren geleden flexibeler gemaakt. Allerlei sancties en boetes maken een onderdeel van het SGP, maar de uitvoering is zeer teleurstellend, omdat de Europese ministers van Financiën bij elk voorval het sanctie- of boetemechanisme in werking moeten stellen. Dat moet afgelopen zijn. Dat mechanisme moet automatisch in werking treden als een land de regels schendt. Een paar jaar geleden ontdeden de Europese leiders een voorstel voor verbetering van het SGP van die scherpe tanden. Hopelijk is door het Griekse drama de tijd rijp om die weeffout in het SGP te herstellen. De geschiedenis biedt ons enige hoop. In het verleden is meermaals gebleken dat Europa een forse crisis nodig had om de volgende stap in het integratieproces te kunnen zetten. Hopelijk zal de geschiedenis zich nu herhalen. Omwille van die eurolanden die hard bezig zijn Griekenland achterna te gaan, maar nog meer omwille van de hele eurozone.

Referentie:

Feldstein, M., 2010, Let Greece Take a Eurozone ‘Holiday’, Financial Times, 16 februari 2010.