Verder snijden in het UWV

Bij het Uitvoeringsinstituut WerknemersVerzekeringen (UWV) gaan duizenden arbeidsplaatsen verdwijnen. In een tijd waarin het beroep op uitkeringen sterk toeneemt, wordt verder bezuinigd op de instantie die mensen moet ondersteunen om hun weg terug naar de arbeidsmarkt te vinden.

Het UWV is uitkeringsfabriek en arbeidsbureau in één. Ze zijn zowel verantwoordelijk voor het correct verstrekken van uitkeringen als WW en WIA, en voor arbeidsbemiddeling. Het UWV is organisatorisch samengesteld uit de vroegere sectorale uitvoeringsinstellingen (bv. GAK, USZO, GUO, SFB) van sociale zekerheid en de (voorheen gewestelijke) arbeidsbureaus.

Permanent reorganiseren

In de jaren negentig was het voornemen om de uitvoering van sociale zekerheid te privatiseren. Veel uitvoeringsinstellingen waren zich daarop aan het voorbereiden en begonnen bijvoorbeeld allianties met private verzekeraars. Maar op het laatste moment besloot het toenmalige kabinet de uitvoering te nationaliseren in het Uitvoeringsinstituut WerknemersVerzekeringen. Later werd dit samengevoegd met de Centra voor Werk en Inkomen (CWI), die daarvoor ‘gewoon’ arbeidsbureaus werden genoemd.

De geschiedenis van het UWV is er een van permanente reorganisatie, veelal veroorzaakt door zwalkend beleid als het gaat om de ‘governance’ van uitkeringsverstrekking’ en ‘arbeidsbemiddeling’. Nooit is een heldere en ‘evidence based’ keuze gemaakt voor uitvoering van deze taken door overheid, sociale partners of markt. Dit is op gedetailleerde wijze gedocumenteerd in Het hervormingsmoeras van de verzorgingsstaat (Van Gestel, De Beer, Van der Meer, 2011). De permanente staat van reorganisatie die kenmerkend is voor de publieke arbeidsbemiddeling lijkt geen garantie voor goede resultaten.

Het UWV en haar voorgangers hebben ook altijd, terecht of niet, blootgestaan aan hevige kritiek. Daarmee was het UWV altijd een makkelijk slachtoffer voor weer nieuwe structuurwijzigingen en bezuinigingen. Uiteindelijk hebben we nu in Nederland een instantie die redelijk in staat is om mensen van een uitkering te voorzien en te controleren op de rechtmatigheid van die uitkering.

Publieke arbeidsbemiddeling

Maar de arbeidsbemiddeling is nog steeds problematisch en er is dus nog altijd veel kritiek op. In economisch voorspoedige tijden is vaak de vraag waarom we nog behoefte hebben aan publieke arbeidsbemiddeling. Immers, de markt (met name de uitzendbranche) zorgt ervoor dat mensen snel weer aan het werk zijn. Het UWV blijft zitten met de mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, zoals oudere werklozen en mensen met ernstige arbeidshandicaps. In de crisis wordt het UWV ‘overlopen’ door een snel stijgende hoeveelheid werklozen terwijl er tegelijkertijd veel minder vacatures zijn. Dat is een recept voor frustratie bij zowel werkzoekenden als het UWV zelf. Opnieuw leidt dit tot kritiek.

Vooral de kritiek van werkzoekenden is nieuw koren op de molen van politieke partijen die vinden dat het UWV kan worden opgeheven door de uitkeringsverstrekking onder te brengen bij ofwel verzekeraars ofwel de belastingdienst. Diezelfde politieke partijen zien veelal ook geen rol voor de overheid bij arbeidsbemiddeling.

Markt bemiddelt naar werk

Maar de arbeidsmarkt is een inherent imperfecte markt die gekenmerkt wordt door grote informatieproblemen. Dat marktfalen rechtvaardigt een rol voor de overheid bij de matching tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. De matchingsinspanningen door marktpartijen beperken zich tot het zoeken van kandidaten voor moeilijk te vervullen vacatures op hoog niveau (werving & selectie branche) en voor het zoeken van kandidaten voor de flexibele schil (uitzendbranche). In een periode van lage banengroei staan in beide branches de activiteiten op een lager pitje, terwijl er meer werkzoekenden zonder baan zijn. Deze groep komt er dus bekaaid vanaf wanneer de publieke arbeidsbemiddeling niet functioneert of verdwijnt.

De vooruitzichten voor het UWV zijn slecht. Op de al karig bedeelde arbeidsbemiddelingsfunctie wordt verder bezuinigd. Bij de uitkeringsverstrekking worden nieuwe kandidaten voor de Wajong regeling overgeheveld naar de gemeenten (Participatiewet) en minister Asscher lijkt van zins om de uitvoering van de WW eerst gedeeltelijk en later helemaal, aan de sociale partners over te laten.

Het UWV wordt dan een sterfhuis waarin de uitkeringen van de harde kern van WIA en Wajong uitkeringsgerechtigden worden geadministreerd, zonder dat er capaciteit is om voor deze mensen aan arbeidsbemiddeling te doen. Voor sommige politieke partijen zal dat aanleiding zijn om opnieuw de opheffing van het UWV te bepleiten, waarmee Nederland als enige land in de wereld zonder publieke arbeidsbemiddeling verder zal gaan.

Daarmee worden werkzoekenden zonder baan in Nederland nog meer aan hun lot overgelaten. Dat is misschien geen grote ramp voor jonge hoogopgeleide werkzoekenden, maar ligt niet voor de hand dat de groeiende groep oudere werkzoekenden zonder ondersteuning sneller weer aan het werk komt. Zij zijn de verliezers.