Nederlandse en Duitse gasprijzen bewegen naar elkaar toe

Gescheiden markten

Gasmarkten worden van oudsher gekenmerkt door barrières tussen netwerken. Deze barrières zijn deels fysiek van aard in de vorm van een beperkte capaciteit van de import- en exportinfrastructuur. Echter, voor een groter deel komen deze barrières voort uit niet-efficiënte allocatie van bestaande capaciteit. De beperkte beschikbaarheid van transportcapaciteit heeft negatieve gevolgen voor de integratie van gasmarkten. Door institutionele veranderingen in de wijze waarop gasmarkten functioneren kunnen deze negatieve effecten worden beperkt. Wij hebben onderzocht wat de bijdrage is geweest van verschillende institutionele veranderingen die in de afgelopen jaren in Nederland en Duitsland hebben plaatsgevonden.

Prijsverschillen

Wij meten de integratie van de gasmarkten aan de hand van prijsverschillen. Bij perfect geïntegreerde markten kunnen prijsverschillen alleen kortstondig bestaan vanwege het nivellerende effect van arbitrage. De prijsverschillen die na arbitrage resteren, zijn niet groter dan de transactiekosten van arbitrage. Als de grensoverschrijdende handel echter beperkt wordt door onvoldoende transportcapaciteit, kunnen prijsverschillen daarbovenuit komen.

We vinden dat de verschillen in de gasprijs in Nederland en die in Duitsland sinds 2007 kleiner zijn geworden, wat duidt op een sterkere economische integratie. De benuttingsgraad van de grensoverschrijdende gasleidingen is echter niet wezenlijk veranderd. Binnen een jaar bestaan weliswaar grote fluctuaties in de benuttingsgraad, wat vooral samenhangt met het seizoensgebonden karakter van de gasvraag, maar over de jaren heen is er de benuttingsgraad vrijwel hetzelfde gebleven. Dat er desondanks sprake is van geringere prijsverschillen tussen Nederland en Duitsland komt doordat de liquiditeit van de gasmarkt is toegenomen. De markten zijn hierdoor minder gevoelig geworden voor bottlenecks op de grenzen.

Minder vooruit geboekte capaciteit

De toegenomen liquiditeit van de gasmarkt komt deels voor rekening van de afschaffing van het onderscheid tussen een markt voor L-gas (met een lage energie-inhoud) en de markt voor H-gas (met een hoge energie-inhoud). Vanaf juli 2009 hoeven marktpartijen namelijk geen capaciteit meer te boeken om H-gas, dat bijvoorbeeld onder de Noordzee wordt gewonnen, te converteren in L-gas (dat door vrijwel alle gasgebruikers in Nederland wordt gebruikt). De beheerder van het Nederlandse (hogedruk)gasnetwerk (GTS) is sindsdien verplicht om al het gas in het netwerk te accepteren en zelf te zorgen dat het gas naar de juiste kwaliteit wordt geconverteerd. Door deze afschaffing zijn handelaren beter in staat om te reageren op bijvoorbeeld prijsschokken die voortkomen uit de beperkte beschikbaarheid van grensoverschrijdende transportcapaciteit.

Daarnaast vinden wij aanwijzingen dat de introductie in april 2011 van een marktmechanisme voor het balanceren van de druk in het gasnetwerk een positieve bijdrage heeft geleverd aan de liquiditeit van de gasmarkt. Tot deze datum werd de druk in het gasnetwerk centraal aangestuurd, maar sindsdien kunnen alle partijen meedoen aan het balanceren.

Een andere institutionele verandering die de liquiditeit heeft vergroot is dat de grootste Nederlandse gasaanbieder (GasTerra) sinds april 2011 al het gas op de virtuele handelsplaats binnen het hogedruknetwerk (TTF) aan biedt, terwijl dat voordien nog vaak ‘achter de deur’ van gasgebruikers gebeurde.

Fusies Duitse netwerken

In Duitsland bestaan de institutionele veranderingen vooral uit fusies van regionale netwerken. Als resultaat daarvan bestaan in Duitsland nu twee grote gasnetwerken: NetConnectGermany (NCG) dat grofweg het zuidelijke deel van Duitsland beslaat en Gaspool Balancing Services (GPL) dat in het noordelijke deel gevestigd is. We vinden echter dat deze fusies binnen Duitsland de integratie met de Nederlandse markt heeft verslechterd. Dit laatste komt mogelijk doordat de NCG markt nog slechts een beperkte liquiditeit kent, terwijl de TTF tot de meest liquide gasmarkten van Europa behoort. Wanneer in de toekomst de liquiditeit van de NCG markt toeneemt, mag ook daarvan een positief effect op de integratie met de Nederlandse markt verwacht worden.

Rechts bovenaan deze pagina staat een link naar het uitgebreidere, Nederlandstalige achtergrondartikel van dezelfde auteurs, inclusief referenties. De titel van het Engelstalige onderzoeksrapport van de Rijksuniversiteit Groningen luidt: Cross-border constraints,institutional changes and integration of the Dutch – German gas market.